Tôm thẻ chân trắng là đối tượng nuôi phổ biến trong những năm gần đây, từng bước mang lại hiệu quả cao cho người dân trong toàn tỉnh. Tuy nhiên một số vùng, người dân nuôi tôm theo hình thức tự phát, thiếu đầu tư và ít quan tâm đến việc áp dụng khoa học, kỹ thuật vào sản xuất, vì vậy thời gian qua trên tôm thẻ chân trắng nuôi đã xuất hiện một số bệnh, gây thiệt hại không nhỏ cho người dân. Sau đây là một số bệnh thường gặp, nguyên nhân, cách phòng bệnh người nuôi tôm cần biết để có các biện pháp phòng trừ hiệu quả nhất.
Đường ruột đứt khúc là một trong các dấu hiệu tôm bị bệnh đường ruột. (Ảnh minh họa)
1. Bệnh hoại tử cơ quan tạo máu và cơ quan lập biểu mô (IHHNV)
Nguyên nhân gây ra bệnh: Do loại virus có tên gọi là Infectious Hypodermal and hematopoietic Necrosis Virus (IHHNV) gây ra
Biểu hiện của bệnh: Tôm mắc bệnh sẽ bị giảm tăng trưởng từ 10 – 30%. Một số bộ phận như ngực bị biến dạng, râu tôm quăn, vỏ bị thô ráp và con tôm trông còi cọc.
Cách phòng bệnh: Do chưa có thuốc đặc trị nên biện pháp tốt nhất mà người dân cần làm, đó chính là kiểm soát con giống, nâng cao dinh dưỡng cho tôm nhằm tăng đề kháng và kiểm tra chặt chẽ môi trường nước trong ao.
2. Bệnh đốm trắng (WSSV)
Nguyên nhân gây ra bệnh: Virus gây ra bệnh đốm trắng trên tôm thẻ có tên là White spot Syndrome (WSSV), ký sinh trong thân tôm. Virus tấn công nhiều mô tế bào, xuất hiện nhiều nhất ở tế bào mô da, gây chết hàng loạt cá thể tôm, từ ấu trùng cho đến tôm giống rồi tôm trưởng thành.Bệnh đốm trắng ở tôm
Biểu hiện của bệnh: Mầm bệnh có trong tôm hoặc xâm nhập từ bên ngoài thông qua nguồn nước, các ký chủ trung gian. Một khi chất thải tôm nhiều, nguồn nước bị ô nhiễm hay do biến đổi thời tiết, con tôm bị yếu đi. Sẽ tạo điều kiện thuận lợi để mầm bệnh phát triển. Bệnh phát triển nhất lúc giao mùa. Tôm bơi yếu, trôi dạt và kém ăn. Khi quan sát sẽ thấy những đốm trắng tròn, xuất hiện ở dưới lớp vỏ kitin. Xuất hiện toàn thân hoặc ở giáp đầu ngực, thân tôm xuất hiện màu tím. Tôm có thể chết 100% chỉ từ 3 – 5 ngày sau khi có dấu hiệu xuất hiện bệnh.
Cách phòng bệnh đốm trắng: Người dân phải nâng cao các biện pháp phòng bệnh cho tôm nuôi. Khi tôm đã xuất hiện bệnh với số lượng ít thì tiến hành vớt hết tôm chết ra khỏi ao chôn lấp hoặc xử lý theo quy định. Khi tỷ lệ tôm bị bệnh nhiều thì phải sử dụng Chlorine để huỷ toàn bộ ao tôm với liều lượng 30ppm (30kg/1.000m3 nước) hoặc có thể sử dụng formol 200 lít/1000m3 hòa với nước để tạt đều quanh ao. Tiếp tục ngâm ao 7 ngày rồi mới xả ra môi trường. Khi phát hiện bệnh, bà con nên thu hoạch tôm ngay nhằm mục đích giảm thiệt hại xuống mức thấp nhất có thể.
3. Bệnh đỏ đuôi tôm hay còn gọi là hội chứng Taura
Nguyên nhân gây ra bệnh: Bệnh do virus gây ra. Ban đầu, virus này được phân loại thuộc họ Picornaviridae, nhưng đến năm 2005 đã được tái phân loại và thuộc họ Dicistrovirdae.
Biểu hiện của bệnh: Bệnh đuôi đỏ xuất hiện khi tôm vào giai đoạn 2 tuần tuổi cho đến khi tôm trưởng thành. Ở giai đoạn cấp tính, chúng khiến tôm chậm lớn, vỏ mềm, hệ tiêu hóa của tôm bị phá hủy. Tốc độ lây lan khá nhanh. Một khi tôm mắc bệnh, phần đuôi tôm sẽ phồng lên và chuyển thành màu đỏ. Các vết đỏ sau đó chuyển thành các đốm đen trên biểu bì. Một khi chuyển qua giai đoạn mãn tính, các đốm nhiễm Melanin sẽ xuất hiện nhiều thêm. Tôm biếng ăn, bị lờ đờ trên mặt nước, rúc vào bờ ao hoặc đầm nuôi tôm. Con tôm sẽ chết lúc lột xác. Gan tụy xuất hiện màu vàng hơn bình thường, mang bị sưng. Bệnh này rất nguy hiểm đối với tôm thẻ, thời gian ủ bệnh tương đối ngắn, tỷ lệ chết của tôm lên đến 95%.
Cách phòng bệnh đỏ đuôi tôm: Bà con nuôi tôm cần áp dụng các biện pháp tổng hợp về quản lý và cách xử lý môi trường của nước trong ao nuôi. Phải đảm bảo được nguồn nước nuôi đã được xử lý, lắng lọc để không chứa mầm bệnh gây hại. Bà con cần kiểm soát dịch bệnh, hạn chế tối đa thiệt hại nhất. Không cho con tôm lột xác trong quá trình bị bệnh bằng cách giảm thức ăn, duy trì độ pH trên 8.0, sục khí liên tục và duy trì môi trường nước ở mức tốt nhất có thể.
4. Bệnh đầu vàng (YHV)
Nguyên nhân gây ra bệnh: Bệnh đầu vàng do phức hợp Virus gây bệnh đầu vàng gây ra.
Biểu hiện của bệnh: Một khi tôm thẻ chân trắng bị nhiễm bệnh, sẽ có các biểu hiện như vàng hoặc nâu ở mang. Màu vàng xuất hiện nhiều nhất ở phần đầu ngực, toàn thân sẽ có màu nhợt nhạt. Do tuyến tiêu hóa bị sưng nên phần đầu sẽ bị vàng.
Cách phòng bệnh đầu vàng: Nên chọn lọc và kiểm tra giống trước khi thả nuôi. Bên cạnh đó, bà con cần chú ý đến chất lượng nước và môi trường xung quanh.
5. Bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (EMS/AHPNS)
Nguyên nhân gây ra bệnh: Là do vi khuẩn có tên là Vibrio Parahaemolyticus có độc lực cao.
Biểu hiện của bệnh: Khi tôm mắc bệnh, gan tụy bị teo đi và có màu nhợt nhạt. Ruột tôm bị rỗng hoặc đứt đoạn. Thường xảy ra ở tháng thứ 2 của vụ nuôi.
Cách phòng bệnh hoại tử gan tụy cấp tính: Kiểm soát yếu tố con giống để loại bỏ yếu tố nguy cơ ban đầu. Cần tuân thủ lịch mùa vụ thả nuôi và chọn con giống thả nuôi đảm bảo chất lượng. Thực hiện quy trình cải tạo ao (bón vôi, bừa kỹ, ngâm để phân hủy Cypermrthrin, Deltamethrin trong bùn đáy); quy trình nuôi (chỉ sử dụng chế phẩm sinh học và thức ăn thích hợp, đảm bảo chất lượng, không để dư thừa thức ăn) theo hướng dẫn của cơ quan quản lý thủy sản. Không sử dụng các chất diệt tạp, hóa chất cấm hoặc có nguồn gốc thuốc bảo vệ thực vật để xử lý môi trường ao nuôi. Tiến hành kiểm tra mật độ của vi khuẩn Vibrio trong môi trường nước ao nuôi để xác định và xử lý.
6. Bệnh đường ruột
Nguyên nhân gây ra bệnh: Bệnh đường ruột không chỉ xuất hiện trên tôm sú mà còn có cả trên tôm thẻ. Bệnh này do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra:
– Lượng thức ăn không được đảm bảo về mặt chất lượng, chứa nhiều tạp chất tạo mầm móng cho bệnh phát triển,…
– Môi trường nước ao nuôi bị ô nhiễm. Tạo điều kiện cho vi khuẩn Vibrio phát triển mạnh.
– Tảo độc phát triển nhiều trong ao nuôi.
Biểu hiện của bệnh:
– Tôm bỏ ăn hoặc ít ăn hẳn đi, bơi lờ đờ, khiến tôm bị chậm lớn, sức khỏe yếu.
– Do đường ruột loãng, khiến con tôm không hấp thụ được thức ăn. Do đó, đường ruột bị hoại tử.
– Đường ruột của tôm bị đứt khúc thành từng đoạn hoặc không thấy được thức ăn có ở ruột tôm, đường phân bị cong, có màu sắc nhợt nhạt.
Cách phòng bệnh đường ruột: Hiện nay, chưa tìm ra được giải pháp phòng bệnh. Do đó, bà con cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa tổng hợp từ việc xử lý tốt môi trường nước, nâng cao chất lượng nguồn thức ăn cho tôm, xử lý tảo độc trong ao,..
7. Bệnh đốm đen (NHPB)
Nguyên nhân gây bệnh: Là do vi khuẩn NHPB (Necrotizing Hepatopancreatitis Bacterium). Bệnh còn có tên khác là bệnh hoại tử gan tụy do vi khuẩn gây ra. Tuy nhiên, vi khuẩn khác hoàn toàn với bệnh hoại tử gan tụy cấp tính EMS/AHPNS.
Biểu hiện của bệnh: Tôm khi bị bệnh sẽ rất dễ phát hiện bởi các đốm đen nhỏ hoặc mảng lớn. Có màu tối hoặc đen, đuôi bị mỏng đi. Một số tổn thương phụ có thể xuất hiện như: Mòn đuôi, cụt râu, vảy râu.
Cách phòng bệnh đốm đen: Cũng thực hiện tương tự như các biện pháp phòng bệnh do vi khuẩn gây ra. Cần phải diệt khuẩn kỹ khi cải tạo ao, đánh giá mật vi khuẩn bằng biện pháp dùng đĩa thạch TCBS agar (MP – BIOTEST). Kiểm tra chất lượng giống tôm giống bằng kỹ thuật PCR.
Trên đây là một số loại bệnh thường gặp trong quá trình nuôi tôm ảnh hưởng lớn đến vụ nuôi của bà con. Ngoài ra, còn một số bệnh do các yếu tố môi trường như bệnh đóng rong, đen mang, mềm vỏ, cong thân,… bà con nên tuân thủ tốt các biện pháp phòng bệnh tổng hợp và trong suốt quá trình nuôi cần tuân thủ các bước đúng quy trình như: Cải tạo, xử lý ao nuôi đúng quy trình kỹ thuật, trong quá trình chăm sóc quản lý cần tăng cường sức khoẻ cho tôm nuôi bằng cách cho tôm ăn đầy đủ chất và đúng lượng, đồng thời tăng cường bổ sung vào khẩu phần ăn của tôm các loại men vi sinh, vitamin… Quản lý, điều chỉnh các chỉ số môi trường trong ngưỡng phù hợp với tôm nuôi. Luôn coi trọng các biện pháp phòng bệnh là chính, trị bệnh là giải pháp cuối cùng khi có thể ./.
Phan Thao
