Nói về hành trình lập nghiệp đầy gian nan với con hươu sao, một loài vật “đặc hữu” của miền núi thơm Hương Sơn, bà Chu Thị Hồng Hà không giấu được xúc động. “Năm 1992, tôi lấy chồng về xã Sơn Giang. Ngày ấy, nội ngoại hai bên đều nghèo, cuộc sống quanh năm chỉ trông chờ vào những con hươu. Kỹ thuật nuôi còn ít, thị trường lại chưa mở nên chỉ hy vọng nuôi hươu để có thêm đồng ra đồng vào trang trải cuộc sống”, bà nhớ lại.
Ảnh: Cổng trang trại chăn nuôi hươu sao của bà Chu Thị Hồng Hà – mô hình tiêu biểu phát triển kinh tế nông hộ tại xã Hương Sơn.
Những năm đầu lập nghiệp, gia đình bà Hà đứng trước nguy cơ “trắng tay”. Thế nhưng chính trong hoàn cảnh tưởng chừng bế tắc nhất, vợ chồng bà lại quyết định dấn thân mạnh mẽ hơn. Giữa năm 1992, bà bàn với chồng là ông Phạm Đức Thuận đầu tư chăn nuôi theo hướng quy mô, thay vì nuôi nhỏ lẻ như trước. Nghĩ là làm, hai vợ chồng gom góp vốn liếng, mạnh dạn đầu tư gần 1 tỷ đồng xây dựng chuồng trại và phát triển các sản phẩm chế biến sâu từ nhung hươu, một con số rất lớn đối với người dân miền núi thời điểm ấy.
Đàn hươu sao được nuôi tại trang trại của bà Chu Thị Hồng Hà, bảo đảm quy trình chăm sóc an toàn, vệ sinh và phù hợp sinh trưởng.
Bà Hà chia sẻ: “Nếu chỉ sử dụng nhung theo cách truyền thống như ngâm rượu hay dùng thô thì không khai thác được hết giá trị. Tôi muốn phải làm ra sản phẩm có chất lượng, có thương hiệu”. Từ suy nghĩ ấy, bà bắt đầu tìm tòi học hỏi, tiếp cận kỹ thuật chế biến sâu, từng bước đa dạng hóa sản phẩm để nâng cao giá trị nhung hươu.
Nhưng khi công việc đang dần ổn định thì biến cố bất ngờ xảy đến. Cuối năm 1993, giá hươu và nhung lao dốc thê thảm. Từ mức 50–60 triệu đồng/con, hươu trưởng thành chỉ còn 300–500 nghìn đồng/con. “Chúng tôi chông chênh trước ‘bão giá’, thiệt hại gần 700 triệu đồng. Với người dân miền núi lúc đó, đó là khoản nợ vượt xa khả năng chi trả”, bà Hà bồi hồi.
Khủng hoảng khiến không ít hộ nuôi phải bỏ nghề, bán tháo hươu cho các lò mổ. Nhưng vợ chồng bà Hà vẫn kiên quyết bám nghề. Họ động viên nhau làm thêm đủ công việc như nấu rượu, nuôi lợn, làm thuê,…để có tiền duy trì đàn hươu. “Thuận vợ thuận chồng thì khó mấy cũng vượt qua. Với chúng tôi, nuôi hươu không chỉ là nghề mà là nghiệp của gia đình”, bà tâm sự.
Sau những năm tháng kiên trì bám trụ, đến năm 1999, giá hươu bắt đầu tăng trở lại. Hươu sao “được mùa được giá”, việc buôn bán thuận lợi, gia đình bà dần trả hết khoản nợ lớn năm nào. Có chút vốn tích lũy, bà Hà tiếp tục mở rộng quy mô, hướng tới một cơ sở kinh doanh bài bản.
Năm 2007, vợ chồng bà thành lập Doanh nghiệp tư nhân Thuận Hà chuyên kinh doanh các sản phẩm từ hươu. Trên đà phát triển, năm 2015, doanh nghiệp đổi tên thành Doanh nghiệp tư nhân nhung hươu Thuận Hà, đánh dấu bước chuyển sang giai đoạn sản xuất chuyên nghiệp hơn với hệ thống nhà xưởng, máy móc chế biến hiện đại.
Trải qua gần ba thập kỷ gây dựng, trang trại của bà Hà hiện có 63 con hươu sinh sản và hươu lấy nhung. Bà còn liên kết với nông dân trên địa bàn để nuôi thêm gần 40 con theo hình thức góp vốn, tạo chuỗi liên kết bền vững và giúp người dân yên tâm phát triển nghề truyền thống.
Với mong muốn đưa ra thị trường những sản phẩm có giá trị cao, bà Hà đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại để chế biến sâu nhiều sản phẩm như nhung hươu khô tán bột, nhung tươi thái lát, cao xương hươu… Riêng mặt hàng rượu nhung hươu, sản phẩm thế mạnh của doanh nghiệp mỗi năm sản xuất hơn 10.000 lít. Rượu được nấu bằng nếp lứt, ủ 20 ngày, chưng cất qua 6 tầng lọc và tiếp tục hạ thổ 6 tháng. Gia đình bà còn trang bị máy lọc khử Andehit để sản phẩm đạt độ an toàn cao nhất.
Nhờ cách làm bài bản, sản phẩm của doanh nghiệp được thị trường đón nhận rộng rãi, phân phối qua nhiều cửa hàng OCOP trong và ngoài tỉnh. Năm 2019, ba sản phẩm gồm nhung hươu khô tán bột, nhung hươu thái lát và rượu nhung hươu đã được chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh, ghi dấu mốc quan trọng của thương hiệu Thuận Hà.
Đoàn công tác tham quan, kiểm tra mô hình nhung hươu của gia đình bà Hà
Không chỉ đem lại kinh tế cho gia đình, doanh nghiệp còn tiêu thụ thường xuyên khoảng 4 tấn nhung mỗi năm cho bà con trong xã. “Nếu trước đây người dân chỉ bán nhung tươi được 9–10 triệu đồng/kg thì nay đã lên 11–13 triệu đồng/kg. Nhung được giá hơn, bà con yên tâm gắn bó với nghề lâu dài”, bà Hà chia sẻ.
Nhờ mô hình sản xuất kinh doanh hiệu quả, cơ sở của bà đạt doanh thu hơn 30 tỷ đồng/năm, lợi nhuận ổn định 2–3 tỷ đồng. Tận dụng phụ phẩm từ nấu rượu, bà còn nuôi thêm 40 con lợn rừng, cho thu nhập hơn 100 triệu đồng mỗi năm. Doanh nghiệp cũng tạo việc làm ổn định cho 5 lao động địa phương với mức lương khoảng 6 triệu đồng/người/tháng.
Nhờ tận dụng các phụ phẩm từ nuôi hươu, bà Hà nuôi thêm 40 con lợn rừng cho thu nhập mỗi năm hơn 100 triệu đồng
Ghi nhận những đóng góp tích cực cho sự phát triển nghề nuôi hươu ở Hương Sơn, năm 2022, bà Chu Thị Hồng Hà được vinh danh “Nông dân Việt Nam xuất sắc” và được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam trao bằng khen Nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi toàn quốc lần thứ VI. “Đó là phần thưởng cao quý và cũng là động lực để tôi tiếp tục nỗ lực hoàn thiện sản phẩm, đưa thương hiệu nhung hươu quê hương vươn xa”, bà xúc động nói.
Bà: Trần Hoài Thương – Chủ tịch Hội Nông dân xã Hương Sơn nhận xét: “Bà Chu Thị Hồng Hà là tấm gương điển hình trong các phong trào nông dân của xã. Ý chí vượt khó, dám nghĩ dám làm của bà đã truyền cảm hứng cho nhiều hộ trên địa bàn vươn lên làm giàu”.
Hành trình xây dựng thương hiệu nhung hươu Thuận Hà là minh chứng rõ nét cho sức mạnh của sự kiên trì và khát vọng vươn lên từ gian khó. Từ những ngày tưởng chừng phải bỏ nghề, bà Hà đã vượt qua khủng hoảng, đưa sản vật quê hương thành thương hiệu mạnh, góp phần khẳng định vị thế của nghề nuôi hươu sao niềm tự hào của đất Hương Sơn hôm nay./.
Hoàng Anh Thơ
