Hà Tĩnh có điều kiện khí hậu, nguồn nước và nhu cầu thị trường thuận lợi cho phát triển nuôi lươn thương phẩm. Tuy nhiên phương thức nuôi lươn truyền thống có bùn tiềm ẩn nhiều rủi ro về dịch bệnh, khó quản lý môi trường, tỷ lệ hao hụt cao. Mô hình nuôi lươn không bùn là hướng đi mới, phù hợp với sản xuất nông nghiệp theo hướng an toàn, hiệu quả, tiết kiệm diện tích, dễ áp dụng tại hộ gia đình , kể cả vùng nông thôn và vùng ven đô. Việc nhân rộng mô hình này góp phần đa dạng hoá đối tượng nuôi, nâng cao thu nhập, chuyển đổi cơ cấu sản xuất thuỷ sản tại địa phương.
Lươn là đối tượng có giá trị dinh dưỡng cao, giàu protein, các loại vitamin và khoáng chất. Thịt lươn được sử dụng để chế biến nhiều món ăn hấp dẫn, có tác dụng bồi bổ sức khỏe cho mọi lứa tuổi. Để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, trong những năm gần đây Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh đã phối hợp với các địa phương trong tỉnh xây dựng và triển khai thành công các mô hình nuôi lươn không bùn mang lại thu nhập cao cho người dân.
Từ năm 2019, hộ dân Phạm Ngọc Dung, tại thôn Nam Bình, phường Hà Huy Tập, tỉnh Hà Tĩnh đã tìm hiểu các mô hình kinh tế và thấy lươn là đối tượng thủy sản có giá trị cao về mặt dinh dưỡng, được thị trường rất ưa chuộng và có thể nuôi dưới nhiều hình thức như trong bể xi măng, bể Composite hay trong bể lót bạt, nhất là lươn không cần diện tích lớn như các đối tượng nuôi khác. Tận dụng đất trống xung quanh nhà và vật liệu sẵn có, anh Dung làm 5 ô bể, lót bạt xung quanh, mỗi bể có diện tích 5m2 để nuôi lươn thương phẩm theo hình thức nuôi không bùn và năm đó nuôi 1 vạn con giống (cỡ con giống 500 con/kg); sau 8 – 10 tháng nuôi lươn đạt 200 – 250 gam/con anh bắt đầu xuất bán.
Lứa đầu tiên, anh thu về hơn 1,5 tấn lươn, đem lại nguồn thu gần 200 triệu đồng, sau khi trừ chi phí lãi hơn 60 triệu đồng và các năm tiếp theo đó, mỗi năm anh đầu tư thêm các bể nuôi và thu hoạch trên 2 tấn lươn, tổng thu gần 300 trăm triệu đồng, sau khi trừ chi phí, anh lãi hơn 100 triệu đồng/năm.
Nhằm khuyến khích mở rộng quy mô diện tích nuôi và áp dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào nuôi lươn không bùn đạt hiệu quả cao, đến năm 2023, Trung tâm Khuyến nông tổ chức tập huấn kỹ thuật cho Anh Dung và một số hộ dân trên địa bàn và các vùng lân cận đồng thời hỗ trợ một phần con giống, thức ăn, thuốc phòng bệnh, hướng dẫn kỹ thuật. Với quy mô 300 m2. Sau 10 tháng thả nuôi, mô hình đạt mục tiêu đề ra, với kích cỡ lươn thu hoạch trung bình là 300g/con, tỷ lệ sống 80%, giá bán 133.000 đồng/kg mang lại lợi nhuận trên 250 triệu đồng. Mô hình đã góp phần tạo sản phẩm an toàn thực phẩm và tạo thêm thu nhập cho người dân.
Năm 2025 Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh tiếp tục mở rộng địa bàn triển khai mô hình nuôi lươn không bùn tại hộ Hộ ông Nguyễn Phi Lân và Hộ ông Đặng Văn Hải, phường Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh với quy mô: 285 m2. Kết quả sau 9 tháng thả nuôi tỷ lệ sống lươn nuôi đạt 80%, năng suất đạt 36 kg/m2, với giá bán TB 135.000 đ/kg, lợi nhuân thu về trên 300 triệu đồng.
Hệ thống nuôi lươn không bùn bằng bể Composit
Từ kết quả bước đầu đó nhiều hộ dân trong và ngoài tỉnh đã đến tham quan học tập kinh nghiệm đồng thời tư vấn về xây dựng hệ thống bể nuôi, kỹ thuật chăm sóc, quản lý cũng như cung cấp con giống có chất lượng cho người dân nuôi lươn…
Sau khi thăm quan, học tập kinh nghiệm từ mô hình đầu tiên, Anh Trần Xuân Trường thôn Đất Đỏ, xã Trường Lưu, Hà Tĩnh đã mạnh dạn đầu tư nuôi lươn thương phẩm và sản xuất giống lươn. Với kinh phí ban đầu hơn 200 triệu đồng anh xây dựng 25 bể nuôi lươn (bể xây có ốp tường, lát đáy bằng gạch men, trơn), trong đó có 12 bể lươn sinh sản với diện tích 15m2/bể và 3 bể dùng để ươm lươn giống với với diện tích 5m2/bể. cho thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm.
Từ đó đến nay, Anh sản xuất ổn định với sản lượng lươn thương phẩm bán ra thị trường 3 – 4 tấn và hơn 30 vạn lươn giống/năm; với giá bán lươn thịt là 130.000 – 150.000 đồng/kg, giá thành sản xuất lươn là 80.000 – 90.000đ/kg thì lợi nhuận từ lươn thương phẩm mỗi năm hơn 200 triệu đồng; về thị trường anh cho biết lươn là sản phẩm dễ tiêu thụ, mình đã bán cho khách hàng cả trong và ngoài tỉnh, bán ra thị trường nhiều nhất là tỉnh Nghệ An, Quảng Trị…
Đại biểu tham quan trực tiếp mô hình
Theo tổng hợp của Chi cục Thủy sản, từ mô hình đã triển khai tại Phường Hà Huy Tập cho đến nay trên địa bàn tỉnh đã có trên 32 cơ sở nuôi lươn không bùn (lần lượt là: Thị xã Hồng Lĩnh 7 cơ sở, thành phố Hà Tĩnh 5, huyện Cẩm Xuyện 4, Thạch Hà 4, Lộc Hà 3, Nghi Xuân 3, Đức Thọ 2, Hương Khê 2 và Can Lộc 1 cơ sở, chưa kể các hộ gia đình nuôi với quy mô nhỏ lẻ khoảng 30 hộ trên toàn tỉnh) với các hình thức nuôi trong bể xây có ốp, lát bằng gạch men, trơn; nuôi trong bể composis và nuôi trong bể lót bạt; với diện tích đạt trên 5.000 m2; sản lượng lươn nuôi năm 2025 ước đạt trên 40 tấn lươn thương phẩm xuất bán ra thị trường. Qua đánh giá của ngành chuyên môn và người nuôi thì với cách nuôi lươn không bùn nói chung có ưu điểm là ít tốn công chăm sóc, ít tốn diện tích, đầu ra thuận lợi và giá cả luôn ổn định ở mức cao. Mặt khác, lươn nuôi không bùn ít nhiễm bệnh hơn do ít tiếp xúc với vi khuẩn trong môi trường bùn đất. Mỗi ngày chỉ phải mất vài giờ cho lươn ăn và thay nước, nhưng phải đảm bảo nước luôn sạch và trong thì lươn sẽ khỏe mạnh, sinh trưởng phát triển tốt và ít bị nhiễm bệnh. (Với mô hình nuôi trong bể Composite còn có các ưu điểm là: bể nuôi lươn thường sẽ được bán nguyên chiếc hoặc có thể bán dưới dạng rời dễ lắp ráp, di chuyển… tùy vào nhu cầu của người nuôi; so với bể nuôi bằng bê tông, bể xây to lớn, nặng nề thì bể nuôi lươn composite đáp ứng được nhiều yêu cầu hơn; loại bể này đa dạng về hình dáng và kích thước phù hợp với khả năng đầu tư của người nuôi và có có độ bền cao, khả năng chịu nhiệt và không bị hóa chất ăn mòn; mặt trong và ngoài của bể composite bằng phẳng và láng bóng dễ vệ sinh hay tu sửa, khó bám rêu giúp đảm bảo an toàn cho lươn nuôi bên trong).
Giải pháp nhân rộng mô hình nuôi lươn không bùn tại Hà Tĩnh:
– Tổ chức tập huấn, Hội thảo đầu bờ mô hình nuôi lươn không bùn cho người dân, huy động mọi nguồn lực để tổ chức xây dựng mô hình trình diễn tại các địa bàn trong tỉnh.
– Hướng dẫn quy trình kỹ thuật từ khâu chuẩn bị bể, chọn giống, chăm sóc, phòng trị bệnh cho lươn; khuyến khích sử dụng nguồn giống lươn nhân tạo, rõ nguồn gốc khi đưa vào nuôi.
– Hình thành các HTX, THT… liên kết nuôi lươn, đồng thời kết nối doanh nghiệp cung ứng giống, vật tư đầu vào đảm bảo và thương lái tiêu thụ sản phẩm đầu ra ổn định
Để thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống Nhân dân, xây dựng nông thôn mới thành công; các địa phương tùy theo điện kiện thực tế của mình, cần tiếp tục tập trung nghiên cứu, học tập và đầu tư phát triển sản xuất theo hướng nhân rộng các mô hình nuôi lươn không bùn, phù hợp với điều kiện quỹ đất sản xuất nông nghiệp ngày càng hạn hẹp, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển nghề nuôi trồng thủy sản nước ngọt trên địa bàn tỉnh./.
Trương Huy Dũng- PGĐ Trung tâm Khuyến nông
