Lươn là loài thủy sản có chứa nhiều DHA, EPA, vitamin B1, B2 có tác dụng bồi bổ sức khỏe, thịt thơm ngon, rất được ưa chuộng trên thị trường. Trước đây, ở Hà Tĩnh loài đặc sản này chưa được nuôi nhiều, chủ yếu khai thác từ tự nhiên hoặc nuôi với hình thức truyền thống là nuôi trong bùn với mật độ thấp, dễ ô nhiễm môi trường, rất khó khăn cho việc thay cấp nước, thu hoạch khó khăn, dịch bệnh hay xảy ra,… mang lại hiệu quả kinh tế không cao.
Với mục đích thay đổi tập quán của người dân từ hình thức nuôi lươn truyền thống sang nuôi lươn không bùn, tạo ra sản phẩm an toàn đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường, đầu năm 2024, Trung tâm Khuyến nông xây dựng mô hình “Nuôi lươn không bùn đảm bảo an toàn thực phẩm” tại 2 điểm là xã Thạch Đài (huyện Thạch Hà) và xã Xuân Lĩnh (huyện Nghi Xuân) với tổng quy mô 500m2. Tại mỗi địa điểm đều được Trung tâm Khuyến nông hỗ trợ 50% số lượng lươn giống thả nuôi.
Xác định thực hiện mô hình nuôi lươn theo hình thức mới, với diện tích 200m2 anh Nguyễn Văn Thân ở xã Xuân Lĩnh đã tiến hành xây dựng 02 dãy bể xi măng, bên trong và đáy bể đều được ốp gạch men, điều này giúp cho lươn không bị tổn thương, trầy xước. Hệ thống thoát cấp nước và thoát nước được thiết kế riêng biệt, thuận lợi cho việc cấp và thoát, vệ sinh bể. Đặc biệt đối với lươn thì việc thay nước được tiến hành hàng ngày. Xuyên suốt quá trình nuôi lươn không bùn, trong bể lúc nào cũng thả giá thể bằng khung lưới và các búi nilon để làm nơi trú ẩn cho lươn.
Nuôi lươn không bùn tỷ lệ sống cao và giảm được công chăm sóc cũng như hạn chế ô nhiễm môi trường.
Trong quá trình thực hiện mô hình trình diễn, anh Thân thực hiện đúng quy trình được cán bộ kỹ thuật hướng dẫn như xây dựng bể nuôi đạt yêu cầu, bố trí giá thể làm nơi trú ẩn cho lươn, chuẩn bị chủ động nguồn nước nuôi trong sạch để thay. Bên cạnh đó, anh quản lý bể nuôi hàng ngày, giữ cho nguồn nước sạch giúp lươn ăn mạnh, mau lớn và còn phòng ngừa bệnh cho lươn rất hữu hiệu. Đồng thời cho ăn đúng khẩu phần và việc sử dụng hoàn toàn thức ăn công nghiệp có hàm lượng dinh dưỡng cao và phù hợp, dễ quản lý nên đã giúp lươn lớn nhanh, tỷ lệ sống cao và giảm được công chăm sóc cũng như hạn chế ô nhiễm môi trường. Mô hình đã áp dụng biện pháp quản lý dịch bệnh tổng hợp bằng cách xử lý nước trước khi cấp vào hệ thống bể , quản lý tốt môi trường nước trong bể nuôi, không để xảy ra dịch bệnh; không sử dụng kháng sinh, hoá chất và các thuốc hạn chế hoặc cấm sử dụng trong NTTS.
Đến nay, sau khi thả nuôi được hơn 4 tháng, hiện tại lươn đã đạt kích cỡ 100 – 120 con/kg, tỷ lệ sống đạt trên 90%. Anh Thân cho biết, thời gian tới anh vẫn tiếp tục mở rộng thêm diện tích và đầu tư thêm các trang thiết bị phục vụ nuôi lươn không bùn. Hy vọng sản phẩm sản xuất an toàn sẽ bán được giá cao, nâng cao hiệu quả kinh tế cho gia đình và tạo việc làm cho lao động nông nhàn tại địa phương
Còn đối với địa điểm xây dựng mô hình tại xã Thạch Đài, anh Phạm Ngọc Dung trước đây đã có nuôi lươn không bùn trong ao lót bạt, tuy nhiên với quy mô còn nhỏ. Năm nay, trên diện tích mặt sàn 300m2, anh mạnh dạn đầu tư hệ thống bể nuôi lươn bằng composite (mỗi bể có thể tích 5 m3). Theo anh Dung, mỗi người chọn cách nuôi lươn khác nhau. Bản thân anh chọn bể composite do giá thành tương đối thấp, độ bền cao, tiện lợi hơn về di chuyển, vệ sinh và lươn không bị trầy xước.
Quá trình nuôi, anh Dung duy trì mức nước 30 – 40 cm (vừa ngập các giá thể); hằng ngày phải thay nước sạch sau khi cho lươn ăn. Nhiệt độ nước mới và nước cũ không chênh lệch quá 3°C để đảm bảo lươn không bị sốc nhiệt. Khi thay nước, anh Dung kết hợp xịt rửa vệ sinh và quan sát kỹ đàn lươn nuôi để có biện pháp xử lý kịp thời. Nước thải từ việc nuôi lươn hàng ngày vào ao chứa lắng được anh Dung tận dụng để nuôi các loại cá như cá trê lai, cá rô phi, cá rô đồng… nhằm tận dụng hết các chất cặn bạ từ nước thải trước khi thải ra môi trường, hạn chế ô nhiễm môi trường và tận thu được các sản phẩm từ cá làm thực phẩm giàu đạm phục vụ cho chăn nuôi giảm chi phí và tăng hiệu quả kinh tế.
Anh Dung đang kiểm tra mô hình lươn sau khi cho ăn
Bên cạnh việc chú ý giữ vệ sinh cho khu vực nuôi, nguồn nước thì anh Dung còn định kỳ bổ sung thêm men tiêu hóa, Vitamin C, tẩy giun sán và trộn tỏi vào thức ăn để tăng sức đề kháng và phòng bệnh cho lươn. Đặc tính của lươn là ăn vào ban đêm, do đó, ban đêm anh cho lươn ăn lượng thức ăn khoảng 80%, còn 20% cho ăn vào ban ngày.
Như vậy, mới qua hơn 4 tháng triển khai xây dựng mô hình trình diễn nhưng cho thấy việc nuôi lươn không bùn này có nhiều triển vọng phát triển. Mô hình đã thay đổi được cách nghĩ, cách làm, đã có nhiều hộ dân ở địa phương khác đến thăm quan và học tập. Người dân có thể lựa chọn hình thức nuôi bằng bể xi măng hoặc bể composite, cũng có thể bằng ao lót bạt,… để phù hợp với những hộ có ít diện tích, biết tận dụng thời gian nhàn rỗi để tăng thu nhập trên cùng một đơn vị diện tích đất. Đến lúc thu hoạch lươn lại dễ, ít tốn nhân công và chi phí so với cách nuôi lươn trong bùn. Đặc biệt, nuôi lươn không bùn đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm có thể nuôi với mật độ cao, dễ thay nước, chăm sóc dễ dàng, không có mùi hôi, tạo môi trường lươn sống sạch hơn, … cũng như chủ động trong việc quản lý, theo dõi được số lượng, quá trình sinh trưởng phát triển, phát hiện bệnh cũng như xử lý bệnh kịp thời, thuận tiện và hiệu quả hơn.
PGĐ Trương Huy Dũng kiểm tra mô hình lươn tại xã Thạch Đài
Theo ông Trương Huy Dũng – Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông – cho biết: “Mô hình nuôi lươn không bùn có nhiều lợi thế, đặc biệt là dễ quản lý hơn so với nuôi lươn trong bùn. Lươn nuôi phát triển đồng đều và tốc độ phát triển tương đối nhanh, dễ kiểm soát về số lượng, chất lượng và các yếu tố về chỉ số môi trường do đó tạo được sản phẩm lươn hàng hóa đảm bảo an toàn thực phẩm cung cấp cho người tiêu dùng. Hiện nay, chúng tôi đang tiếp tục theo dõi, chỉ đạo và hướng dẫn 02 hộ thực hiện chăm sóc đàn lươn theo đúng quy trình, tuân thủ các bước kiểm soát về chất lượng lươn nuôi, để đạt mục tiêu đề ra và tổ chức nghiệm thu đánh giá tổng kết. Từ đó rút kinh nghiệm để triển khai thực hiện mô hình trong các năm tiếp theo và khuyến cáo nhân rộng mô hình trên địa bàn toàn tỉnh với hình thức và quy trình nuôi phù hợp”.
Hoàng Thanh
