Trong bối cảnh đô thị hoá nhanh chóng ở Việt Nam, nhu cầu tạo lập một không gian xanh, bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống trở thành một yêu cầu cấp bách. Trong đó, khuyến nông đô thị đang góp phần tích cực vào việc đạt mục tiêu này bằng các giải pháp nông nghiệp xanh, đối mới sáng tạo.
Khuyến nông đô thị được hiểu là các hoạt động hướng dẫn, đào tạo, chuyển giao các tiến bộ khoa học kỹ thuật nông nghiệp phù hợp với đặc thù đô thị. Hoạt động này không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất thực phẩm tại chỗ, mà còn góp phần kiến tạo các không gian xanh, đô thị sinh thái và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Thời gian qua, trong thực tiễn sản xuất nông nghiệp, khuyến nông đô thị đã thể hiện được nhiều vai trò, như: Tăng cường an ninh lương thực giúp người dân đô thị tiếp cận nguồn thực phẩm tươi sống, an toàn; giúp kiến tạo không gian xanh bằng các mô hình vườn nhà, trồng cây trên ban công hay sân thượng góp phần giảm nóng, giảm thiểu ô nhiễm và tạo một không gian sống lý tưởng; đồng thời, cũng giúp tăng cường nhận thức của con người về môi trường như việc khuyến khích người dân tham gia các hoạt động nông nghiệp nhỏ, đồng thời đề cao ý thức bảo vệ môi trường.
Trung tâm Khuyến nông quốc gia giao ban Câu lạc bộ khuyến nông đô thị
Thực tiễn cho thấy các chương trình khuyến nông đô thị đã cho nhiều hiệu quả đáng khích lệ, như nông nghiệp đô thị gắn với chương trình kiến tạo không gian xanh tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, những mô hình trồng rau sạch trên ban công, sân thượng đã trở thành xu hướng. Chính quyền địa phương kêu gọi người dân tham gia các chương trình “Vườn nhà đô thị xanh” hay “Nông nghiệp ban công”, các mô hình này giúp giảm áp lực môi trường, cung cấp nguồn oxy tươi sống và đồng thời cải thiện đẹp quan cảnh thành phố. Đơn cử như khu phố xanh quận Tân Phú (TP.HCM) đã thu hút hàng trăm hộ gia đình tham gia, tạo môi trường sống xanh mát cho người dân; bên cạnh đó, nông nghiệp đô thị cũng giúp đổi mới kỹ thuật trong nông nghiệp đô thị bằng việc ứng dụng công nghệ sinh học, công nghệ thông tin trong sản xuất nông nghiệp đô thị đã tăng đáng kể hiệu suất, như tại đô thị Hà Nội, những trang trại thông minh với hệ thống tưới tự động, điều khiển nhiệt độ và ánh sáng qua ứng dụng di động đã trở thành hình mẫu cho khuyến nông đô thị.
Tuy đạt được nhiều thành quả to lớn, nhưng khuyến nông đô thị cũng còn gặp nhiều khó khăn và thách thức, nhất là quỹ đất để thực hành sản xuất nông nghiệp còn rất hạn chế, ở thành thị không gian sắp xếp cho các mô hình nông nghiệp đô thị thường hạn hẹp, bên cạnh đó chi phí để sản xuất lại cao như việc đầu tư các hệ thống công nghệ hiện đại đòi hỏi nguồn vốn lớn, bên cạnh đó nhận thức xã hội của một bộ phận người dân vẫn còn thấp, họ chưa nhận thức được tầm quan trọng của khuyến nông đô thị.
Để khuyến nông đô thị phát huy được vai trò, vị thế và hỗ trợ thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động sản xuất nông nghiệp ở vùng thành thị, thiết nghĩ cần phải có những giải pháp và định hướng phù hợp. Trong đó, tập trung vào tăng cường chính sách hỗ trợ từ phía Chính phủ và các cơ quan chức năng, từ giúp người dân đầu tư vào nông nghiệp đô thị, bao gồm vốn vay ưu đãi và các khoá học chuyên sâu; đồng thời xã hội hoá hoạt động khuyến nông bằng việc kêu gọi các doanh nghiệp và các tổ chức xã hội tham gia tài trợ vào các chương trình khuyến nông đô thị và tăng cường tuyên truyền để đẩy cao nhận thức của cộng đồng; nghiên cứu đổi mới khoa học kỹ thuật như thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ xanh, tiến bộ sinh học để tạo ra các mô hình sản xuất hiệu quả hơn.
Khuyến nông đô thị không chỉ là giải pháp phát triển nông nghiệp bền vững mà còn góp phần kiến tạo không gian sống hài hòa với thiên nhiên, nâng cao chất lượng cuộc sống và tạo dựng cộng đồng xanh, văn minh. Đây là hướng đi tất yếu, thể hiện trách nhiệm và sự sáng tạo của Việt Nam trong nỗ lực bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và xây dựng các đô thị đáng sống cho tương lai./.
Hữu Ngọc
