Việc mở rộng diện tích và áp dụng các tiến bộ khoa học vào trồng cây chè vằng trên đất vườn đồi xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên sẽ góp phần nâng cao giá trị sản phẩm, mở ra hướng phát triển kinh tế mới, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân địa phương.
Từ cây mọc hoang đến cây làm kinh tế
Chè vằng (có tên khoa học Jasminum subtriplinerve) là loại cây bụi nhỏ, thân cứng, từng đốt vươn dài hàng chục mét, phân nhánh nhiều,… Có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, làm tăng nhanh tái tạo tổ chức, làm mau lành vết thương và không độc, hỗ trợ tiêu hóa, lợi sữa, thanh nhiệt. Trước đây, tại xã Cẩm Mỹ, cây chè vằng mọc tự nhiên trên các vùng đồi núi, người dân nơi đây thường hái lá chè vằng tự nhiên để dùng trong gia đình. Sau đó, một số hộ dân trong vùng đã đưa cây chè vằng về trồng với quy mô nhỏ để sử dụng phục vụ nhu cầu hàng ngày. Tuy nhiên, nhận thấy tiềm năng kinh tế từ loài cây này, được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương và hướng dẫn kỹ thuật của đơn vị chuyên môn, nhiều hộ dân đã từng bước mở rộng diện tích, đầu tư công nghệ trồng chè vằng thay thế cho các loại cây hiệu quả thấp để tạo ra sản phẩm hàng hóa, mang lại thu nhập cao.
Cây chè vằng được nhiều người dân xã Cẩm Mỹ đưa về trồng tại vườn hộ cho thu nhập cao.
Gia đình bà Nguyễn Thị Tân thôn Mỹ Sơn, là một trong những hộ đầu tiên đưa cây chè vằng về trồng trên đất vườn đồi của xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên. Với sự chịu khó học hỏi của bản thân và được chính quyền địa phương tạo điều tham gia các lớp tập huấn kỹ thuật, bà Tân đã làm chủ được quy trình từ ươm hạt, dâm cành đến trồng và chăm sóc nên chè vằng sinh trưởng phát triển tốt.
Bà Nguyễn Thị Tân chia sẻ: Tôi bắt đầu trồng từ vài luống quanh nhà để nấu nước uống, thấy hiệu quả nên đến nay đã mở rộng lên hơn 4 sào. Mỗi năm thu được hơn 1,5 tấn chè khô, bán giá từ 60 nghìn đồng/kg, trừ chi phí lãi gần 100 triệu. So với các loại cây trồng khác chè vằng dễ trồng, dễ chăm sóc và đưa lại hiệu quả kinh tế cao hơn.
Theo bà Tân, kỹ thuật trồng chè vằng không khó, chỉ cần làm đất bón phân chuồng, trồng xong tấp tủ rơm rạ để giữ ẩm hạn chế cỏ dại mọc là cây có thể sinh trưởng phát triển tốt. Thời gian từ khi trồng đến thu hoạch lứa đầu tiên khoảng 8 tháng, sau đó, cứ 3,5-4 tháng là cho thu hoạch một lứa.
Chè vằng không lo khâu tiêu thụ, cứ thu hoạch xong phơi khô là có thương lái đến lấy. Khi có thời gian chúng tôi nấu thành cao vằng. Nấu được cao vằng tuy mất khá nhiều thời gian và công sức nhưng lợi nhuận cao hơn.
Hướng tới phát triển hàng hóa và xây dựng thương hiệu
Chè vằng vốn là loài cây mọc hoang dã, ít sâu bệnh, có khả năng chịu hạn tốt, dễ thích nghi với điều kiện khắc nghiệt và cho năng suất khá cao. Chè vằng có thể nhân giống bằng cách gieo hạt, dâm cành từ cây mẹ. Tuy nhiên để cây phát triển khỏe mạnh và cho chất lượng tốt, người dân thường lựa chọn bằng cách gieo hạt từ những giống cây tốt và khỏe. Hạt được chọn phải to, chắc, khỏe, có khả năng nảy mầm cao. Hạt thường được gieo vào mùa xuân hoặc vào lúc thời tiết mát mẻ.
Còn đối với dâm cành, thường chọn những cây mẹ đang phát triển tốt, khỏe. Mỗi cành được cắt từ khoảng 20-30 cm, dâm xuống đất ẩm khoảng 20 ngày, khi bắt đầu ra rễ thì tiến hành làm bầu và 20 ngày sau mới đem ra đất để trồng.
Cây chè vằng sau khi thu hoạch được chế biến sơ bộ bằng cách cắt khúc, phơi khô và nấu cao vằng để cung ứng cho thị trường trong và ngoài tỉnh.
Theo kinh nghiệm bà Lê Thị Minh một hộ trồng chè vằng ở xã Cẩm Mỹ, để cây phát triển nhanh thì việc lựa chọn cây làm giống hết sức quan trọng, phải lựa chọn cây khỏe, cành mập mạp, sức đâm chồi tốt. Đồng thời, ở giai đoạn đầu cần chú trọng khâu chăm sóc để cây có đủ dinh dưỡng tạo đà phát triển về sau. Nếu để cây bị còi cọc ngay từ đầu thì sẽ cho năng suất rất thấp, thậm chí cây bị chết.
Chè vằng được trồng theo hố, mỗi hố cách nhau từ 0,5-0,7 mét, hàng cách hàng 40 cm. Trước khi trồng sử dụng hỗn hợp phân chuồng hoai mục, phân lân và một ít vôi bột để cân bằng lại các khoáng chất trong đất. Qúa trình chăm sóc người trồng phải thường xuyên làm cỏ và vun gốc cho cây. Đặc biệt để tăng năng suất chất lượng sản phẩm, người dân xã Cẩm Mỹ đã bắt đầu ứng dụng khoa học kỹ thuật và sử dụng phân bón hữu cơ để bón cho cây trồng tạo ra sản phẩm sạch, an toàn cung cấp cho người tiêu dùng.
Mô hình trồng chè vằng trên đất đồi được người dân xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên thử nghiệm trồng từ năm 2015. Từ một vài hộ trồng cây chè vằng ban đầu đến nay toàn xã đã có 20 hộ dân trồng chè vằng, tập trung tại các thôn vùng đồi như Mỹ Yên, Mỹ Sơn, Mỹ Phú,… Nhiều hộ gia đình đã chủ động xây dựng mô hình trồng, thu hái, chế biến sơ bộ sản phẩm chè vằng sấy khô và nấu cao vằng để cung ứng cho thị trường trong và ngoài tỉnh.
Theo chia sẻ của các hộ dân, việc trồng và chăm sóc chè vằng không khó, mỗi năm thu hoạch 3 lứa chè và mang lại nguồn thu nhập khá ổn định. Mỗi kilogam chè vằng khô hiện đang được bán với giá 60.000 đồng; còn cao chè vằng có giá khoảng 2 triệu đồng/kg. Từ hiệu quả kinh tế khá cao, chính quyền địa phương đang tiếp tục khuyến khích người dân đầu tư chế biến sâu, mở rộng diện tích trồng cây chè vằng trên vùng đất đồi.
Ông Phan Văn Trí- Phó Chủ tịch UBND xã Cẩm Mỹ cho biết: Cây chè vằng ít công chăm sóc, nhưng đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn các cây khác như sắn, khoai, lạc. Cùng với mở rộng diện tích, chính quyền địa phương đang phối hợp với các đơn vị chuyên môn hỗ trợ bà con áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trồng theo hướng hữu cơ, định hướng người dân đầu tư máy móc hiện đại sản xuất, chế biến sâu và đa dạng sản phẩm, từng bước xây dựng chè vằng thành sản phẩm OCOP của địa phương nhằm nâng cao giá trị kinh tế, phát triển bền vững loại cây dược liệu này.
Nguyễn Hoàn
