- Làm đất
- a) Chuẩn bị đất trồng
Vùng đất cao , đất xám bạc màu, đất cát pha hoặc đất núi, đất dốc dễ xói mòn, rửa trôi nên cần phải bón nhiều phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục) để cải tạo đất. Chuẩn bị đất bao gồm cắm cọc, đào lỗ, xuống trụ. Sau khi chôn trụ xong, đào quanh trụ sâu 20 cm, rộng 1,5 cm; bón lót phân chuồng, phủ đất và đặt hom.
Vùng đất thấp, nhiễm phèn: Đất thấp cần phải lên luống (mô) trước khi trồng; luống trồng phải cách mặt ruộng khoảng 40cm để đề phòng ngập nước trong mùa mưa.
Đất phải được cày bừa kỹ trong mùa nắng, phơi đất, trừ cỏ dại.
- b) Trụ trồng
Có thể dùng trụ gỗ, trụ gạch hoặc trụ xi măng cốt sắt để trồng thanh long. Hiện nay, trụ xi măng cốt sắt đang được khuyến cáo và sử dụng phổ biến trong sản xuất với kích thước: cạnh vuông từ 12 – 15 cm, cao 1,6 – 2,0 m, chôn sâu 0,4 – 0,5 m (tuỳ thuộc vào vùng đất), chiều cao từ mặt đất đến đỉnh trụ từ 1,2 – 1,5 m, phía trên có 2 – 4 thanh sắt đua ra ngoài 20 – 25 cm được bẻ cong theo 4 hướng dùng làm giá đỡ cho cành thanh long sau này.
- Thời vụ
Thường trồng vào khoảng tháng 10 – 11 dương lịch.
- Chuẩn bị hom giống
Cần chọn những cành có tiêu chuẩn sau: Tuổi cành trung bình từ l – 2 năm tuổi trở lên, chiều dài hom tốt nhất là từ 50 – 70 cm; hom mập, có màu xanh đậm, không có khuyết tật, sạch sâu bệnh; các mắt mang chùm gai phải tốt, mẩy, khả năng nẩy chồi tốt.
Sau khi chọn hom xong, hom được dựng nơi thoáng mát, trên nền đất khô ráo, trong vòng 10 – 15 ngày hom bắt đầu nhú rễ thì đem trồng.
- Mật độ và khoảng cách
Thanh long là cây ưa sáng, cần nhiều ánh nắng, cần trồng ở mật độ thưa, từ 900 – 1.100 trụ/ha (cây cách cây 3,0 – 3,5 m; hàng cách hàng 3,0 – 3,5 m) đảm bảo cho việc đi lại, chăm sóc thuận tiện.
- Cách trồng
Đặt 4 hom quanh 4 phía của trụ, cao hơn mặt đất 0,5 cm để tránh thối gốc. Áp phần phẳng của hom vào mặt phẳng của trụ để sau này hom ra rễ bám nhanh vào trụ. Dùng dây nilông hoặc dây vải buộc nhẹ hom vào trụ để tránh gió làm lung lay, sau đó tưới nhẹ và tủ rơm hoặc cỏ khô để giữ ẩm.
- Bón phân
- Bón lót và đặt hom
Trên đất cao, trước khi đặt hom phải đào âm xuống một khoảng quanh trụ có cạnh độ l,0 – l,5m, sâu 20 – 30 cm, rồi bón lót khoảng 10 kg phân chuồng + 0,5 kg Super lân.
Những nơi đất thấp phải lên mô trước khi trồng, xới đất và rải phân quanh mô.
– Đặt từ 3 – 4 hom quanh cây chống (trụ), cần chú ý:
+ Cần đặt hom cạn từ 1 – 5 cm để tránh thối gốc do đất ẩm.
+ Khi đặt hom cần đặt áp phần phẳng của hom vào mé trụ để sau này hom ra rễ và bám nhanh vào trụ. Sau khi đặt hom cần tiến hành buộc hom vào trụ để gió khỏi làm lung lay lúc đầu vì rễ trên không lúc này chưa phát triển để bám được vào cây trụ. Sau khi đặt hom, ở các vùng đất cao nếu đất khô và không có mưa thì cần tủ gốc để giữ ẩm,…
- Bón phân thúc hàng năm:
Lượng phân bón thay đổi theo tính chất đất, theo tuổi của cây và theo sản lượng mà cây đã cho thu hoạch. Có thể bón phân cho cây thanh long theo hai cách sau:
– Bón theo đợt: 3 lần/năm.
– Bón rải nhiều lần trong năm.
Riêng phân chuồng thì chỉ cần bón 1 lần sau tỉa cành (tháng 11) và đây là loại phân quan trọng nhất, đặc biệt đối với các loại đất thiếu chất hữu cơ, giữ ẩm kém. Ở năm đầu, phân hóa học (chẳng hạn như đạm Urê) được hòa vào nước và tưới hoặc phun lên cả thân cành để thúc cành mau leo lên đầu trụ. Các năm sau khi bón có thể rải phân quanh gốc rồi tưới nhẹ cho phân hòa tan và ngấm xuống đất.
* Giai đoạn kiến thiết cơ bản: chỉ kéo dài từ 1 đến 2 năm đầu sau trồng:
Tổng lượng phân bón ở giai đoạn này thường áp dụng là: 30 kg Urê + 20 kg NPK có tỷ lệ (16-16-8)/100 trụ/năm.
Chia ra các lần bón:
– Sau trồng 15 – 20 ngày bón 1/3 lượng phân trên.
– Tháng 3 hoặc tháng 4 năm sau, bón tiếp 1/3 lượng phân trên
– Tháng 6 – 7 tiến hành bón nốt 1/3 lượng phân còn lại. Nếu bón phân đúng theo số lượng và thời kỳ như trên cho thanh long thì cuối năm thứ nhất, cây thanh long sẽ bắt đầu cho trái bói.
Có thể sử dụng phương pháp bón phân cho thanh long ở giai đoạn này bằng cách chia lượng phân bón, bón làm nhiều lần ở giai đoạn này sẽ nâng cao được hiệu suất sử dụng phân bón của cây.
Ngoài ra cần bổ sung các phân vi lượng bằng cách phun hoặc tưới các chế phẩm như HVP 301, Mymix… như vậy cây con sẽ tăng trưởng rất mạnh ở giai đoạn đầu và sẽ cho quả sớm.
* Giai đoạn kinh doanh:
Năm thứ 3 trở đi năng suất đã khá ổn định thì cần chú trọng tới phân kali. Vì kali là một loại phân rất cần thiết để làm quả ngon ngọt và chắc hơn.
– Ở giai đoạn này: Lượng phân trung bình cho mỗi trụ như sau:
+ Phân chuồng 15 – 50 kg; phân lân (Super lân) 0,5 kg; Urê 0,5 kg; NPK (16-16-8) 1,5 kg và KCl 0,5 kg. Các loại phân trên được chia ra làm 3 lần bón trong năm như sau:
+ Lần thứ 1: sau khi tỉa cành (tháng 10 – 11) gồm tất cả phân chuồng + tất cả lân + 1/3 Urê. Mục đích là để thúc các đợt lộc cành đầu tiên ra nhanh để cây mau trưởng thành làm cơ sở cho việc ra quả vào mùa tới.
+ Lần thứ 2: cách lần thứ l độ 40 ngày gồm 1/3 Urê + 1/5 NPK + 1/2 KCl để thúc đợt cành thứ 2.
+ Lần thứ 3: vào tháng 3 gồm 1/3 Urê + 2/5 NPK + 1/2 KCl thúc đợt cành cuối cùng và làm đợt cành thứ 1 phân hóa mầm hoa.
Sau ba lần bón trên thì bụi thanh long có 3 – 4 lớp cành và đợt nụ đầu tiên bắt đầu xuất hiện, rồi lớp nụ này kế tiếp lớp nụ hoa, lớp quả này kế tiếp lớp quả kia. Ở giai đoạn này cần quan sát sự ra hoa và năng suất mà bón bổ sung từng đợt phân NPK cho hết 2/5 lượng còn lại bằng cách chia nhỏ lượng phân này ra, bón rải làm nhiều đợt trong thời gian cây nuôi quả. Ngoài ra cần bổ sung các chất vi lượng bằng cách phun Mymix hoặc HVP…
- Chăm sóc
- a) Thiết kế hệ thống tưới nước
Việc chủ động tưới tiêu sẽ giúp cây thanh long sinh trưởng, phát triển tốt và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tuỳ theo điều kiện vườn, khả năng đầu tư mà có thể thiết kế một trong số các hệ thống tưới sau: Hệ thống tưới bằng máy bơm/mô-tơ; hệ thống tưới nhỏ giọt; hệ thống tưới phun sương.
- b) Tưới nước
Mặc dù là cây chịu hạn nhưng trong điều kiện nắng hạn kéo dài mà không tưới nước, cây thanh long sẽ mất sức, sinh trưởng kém, giảm khả năng ra hoa, đậu quả và năng suất.
- c) Tủ gốc
Tủ gốc giúp cho cây giữ ẩm, hạn chế cỏ dại, bổ sung chất hữu cơ cho đất và góp phần khắc phục được hiện tượng thiếu nước tưới cho vùng trồng thanh long, nhất là ở những vùng có mùa khô hạn kéo dài. Sử dụng rơm, mụn dừa, cỏ khô, bèo lục bình để tủ quanh gốc hoặc phủ trên toàn mặt liếp.
Cũng có thể kết hợp tiến hành tủ gốc cho thanh long ngay sau khi bón phân hữu cơ để tránh được sự phân huỷ nhanh lượng mùn trong phân dưới ánh nắng trực tiếp.
- d) Tỉa cành, tạo tán
Sau trồng 2 – 3 tuần, khi cây đã ra nhiều chồi, tiến hành tỉa bỏ những chồi yếu, nhỏ, nhánh nảy ngang (nhánh tai chuột), chỉ để lại 2 – 3 chồi có bẹ to, khoẻ, cho leo lên giàn trụ để tạo tán sau này.
– Uốn cành: Khi cành dài vượt khỏi đỉnh trụ khoảng 30 – 40 cm tiến hành uốn cành nằm xuống đỉnh trụ. Nên thực hiện vào lúc trưa nắng, khi đó cành mềm dễ uốn cong xuống, có thể dùng dây ni lông hoặc dây vải để buộc lại để tạo tán cây hình dù. Biện pháp này còn giúp cây mau ra chồi mới.
– Tỉa cành: Từ năm thứ 2 trở đi, tiến hành tỉa nhẹ, đồng thời tạo tán và định hình cho cây, loại bỏ các cành đã cho quả, nằm khuất bên trong, đến cuối năm thứ 3 mỗi trụ để lại khoảng 100 cành.
Có 3 cách tỉa cành cho thanh long giai đoạn kinh doanh là tỉa đau, tỉa lựa và tỉa sửa cành.
+ Tỉa đau: Thực hiện sau đợt thu hoạch quả (trái) hoặc ngay trước đợt thu cuối cùng (khoảng tháng 8 hoặc đầu tháng 9). Tỉa bỏ 2/3 số cành già, cành ốm yếu và sâu bệnh nằm khuất bên trong tán, chỉ giữ lại những cành tốt (khoảng 60% tổng số cành trước khi tỉa). Dùng liềm hoặc dao chặt 3/4 chiều dài cành cần tỉa bỏ (cách gốc cành 30 cm). Tiếp đó, khi các chồi non đã nảy ra từ phần gốc cành giữ lại, chọn để lại 1 – 2 chồi mới, khỏe, mọc cách xa nhau, các chồi còn lại tỉa bỏ.
+ Tỉa lựa: Thường xuyên kiểm tra vườn, tỉa bỏ các cành yếu, cành bị sâu bệnh bằng dao hoặc liềm để tập trung dinh dưỡng nuôi cành tơ và quả.
+ Tỉa sửa cành: Tỉa bỏ những cành mới ra, cành mọc lòa xòa chiếm lối đi trên các cành mẹ (cành sừng trâu) đã ra quả, chỉ để lại 1 – 2 cành con cách xa nhau và phân bố đều trên 1 cành mẹ để tập trung dinh dưỡng nuôi quả.
Thường xuyên kiểm tra sau các đợt thu quả, cắt ngắn các cành phát triển quá dài để không cho các trái ở đầu mút tiếp xúc với mặt đất (vết cắt cách mặt đất khoảng 40 cm).
- e) Tỉa nụ, quả
Sau khi nhú 5 – 7 ngày, tiến hành tỉa bỏ các hoa dị dạng, bị sâu bệnh và tỉa bớt trên những cành có quá nhiều hoa, để lại những hoa phát triển tốt, mọc cách xa nhau.
5 – 7 ngày sau khi nở, tiến hành tỉa quả, mỗi cành chỉ để lại 1 – 2 quả phát triển tốt, không sâu bệnh. Nếu để quá nhiều quả trên cành, kích thước quả nhỏ, không đáp ứng yêu cầu của thị trường.
- f) Làm cỏ
Trên đất phèn, đất thường xuyên ẩm có rất nhiều loại cỏ và rất khó trị như cỏ tranh, cỏ ống, cỏ chỉ… Vì vậy muốn bớt cỏ và giảm bớt công chăm sóc về sau, trước khi lên vườn nên áp dụng biện pháp phòng trừ cỏ tổng hợp, vào mùa nắng phải cày bừa và phơi đất kỹ trước khi lên liếp trồng.
- Phòng trừ sâu bệnh.
Kiến và ruồi đục trái là hai loại côn trùng hay tấn công trái thanh long, khiến trái bị bệnh, làm hỏng vỏ và thịt quả, làm mất giá trị của quả thanh long. Để ngăn ngừa hai loại côn trùng này, có thể sử dụng các loại bã mồi, liều lượng tùy theo tình huống thực tế của vườn.
Bên cạnh đó, thanh long có thể mắc phải một số loại sâu, bệnh hại khiến cành bị thối, hỏng và phải bị cắt bỏ. Bà con nên chú ý đến tình trạng của cảnh thường xuyên để kịp thời xử lý từ khi có các dấu hiệu ban đầu, tránh để cây trồng bị ảnh hưởng quá nhiều.
- Thu hoạch.
Thời điểm thu hoạch thực tế sẽ dựa trên tình hình thị trường và độ chín của quả. Theo kinh nghiệm thì quả có thể được thu hoạch sau khoảng 29 – 31 ngày tính từ thời điểm hoa nở.
Khi thu hoạch, sử dụng dao hoặc dụng cụ phù hợp để tiết kiệm thời gian, đảm bảo vết cắt chuẩn, không làm ảnh hưởng đến các cành khác và không làm hư lớp vỏ ngoài của quả.
Đặng Thị Thuận
