Với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng thuận lợi, những năm qua, người dân xã Phúc Trạch (tỉnh Hà Tĩnh) đã mở rộng diện tích trồng cây dó bầu. Nhờ các chính sách khuyến khích phát triển kinh tế cùng việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật trong trồng, chăm sóc và chế tác trầm hương, nhiều sản phẩm từ cây dó bầu đã đạt chất lượng cao, giá trị kinh tế lớn. Đây được xem là hướng phát triển mới, giúp người dân nâng cao thu nhập và làm giàu chính đáng ngay trên quê hương.
Hơn 20 năm gắn bó với nghề trồng dó bầu, từ việc trồng thử vài chục gốc ban đầu, đến nay, gia đình ông Trần Bá Quang ở thôn 2, xã Phúc Trạch đã trồng hơn 450 cây dó bầu. Trong đó, có hơn một nữa cây dó bầu đã bước vào thời kỳ cho thu hoạch để khai thác trầm hương, số còn lại đang ở giai đoạn 3- 5 năm tuổi.
Với kinh nghiệm nhiều năm trồng dó, ông Quang biết rằng, dù đây là loại cây dễ trồng, phát triển tự nhiên, ít rủi ro song những lúc gặp thời tiết bất lợi dễ bị sâu ăn lá tấn công, khiến lá thiếu dưỡng chất và rụng, cây đuối sức, phát triển kém. Theo ông Quang, để tạo đà cho cây dó phát triển tốt, cho lượng trầm nhiều và đạt chất lượng cao, giai đoạn dó bầu 2-3 năm tuổi, cần phải cắt tỉa cành, chú ý các đối tượng sâu bệnh để phòng trừ ngay từ đầu.
Một trong những công việc khá mất nhiều thời gian và công sức đó là làm cỏ cho vườn dó. Vì vậy, qua tìm hiểu nhiều nơi, ông Quang đã mạnh dạn mua bạt phủ toàn bộ vườn dó bầu. Ông Quang cho biết, phương pháp này dễ thực hiện, giảm bớt công lao động, chi phí thuê nhân công làm cỏ, quan trọng là mang lại nhiều lợi ích như: ngăn chặn cỏ dại, giữ ẩm đất, bảo vệ bộ rễ cây. Ngoài ra, bạt phủ luống cũng giúp hạn chế xói mòn, rửa trôi đất và phân bón, đồng thời ngăn chặn sự phá hoại của côn trùng và sâu bệnh, tạo điều kiện thuận lợi để vườn dó bầu luôn phát triển tốt.
Vườn dó bầu của gia đình ông Trần Bá Quang ở thôn 2, xã Phúc Trạch được phủ bạt hạn chế cỏ dại, giữ ẩm, chống xói mòn, rửa trôi đất và phân bón nên luôn phát triển tốt.
Cùng với việc trồng và chăm sóc đúng kỹ thuật thì khâu khai thác cây dó bầu để thu được tinh dầu trầm hương đạt chất lượng cao cũng hết sức quan trọng. Theo anh Ngô Quang Hải, là người chuyên khai thác cây dó bầu ở thôn 10 xã Phúc Trạch chia sẻ: Thông thường, những cây dó bầu có tuổi đời từ 7 đến 10 năm, đường kính thân cây từ 15-20 cm là giai đoạn lý tưởng để bắt đầu đục lỗ tạo trầm, nếu can thiệp sớm quá hay muộn quá khả năng tích tụ tinh dầu đạt thấp. Sau khoảng 3-4 năm từ khi đục lỗ tạo trầm thì cây dó sẽ tích đủ trầm, khi đó quy trình thu hoạch và chế tác được triển khai. Việc khai thác có thể cưa bằng tay hoặc máy cắt nhưng khi khai thác cần xác định tuổi của cây, cây phải già; sau khoan đục tạo trầm khoảng 5 năm, mức trầm mới già, đẹp mới bắt đầu khai thác. Đồng thời sau khi cắt xong phải đánh số thứ tự để phân loại từng cây, để khi khai thác tinh dầu không bị nhầm lẫn.
Nghề trồng và khai thác cây dó bầu để lấy trầm hương là một nghề truyền thống nổi tiếng, mang lại giá trị kinh tế cao nhờ vào sản phẩm trầm hương quý hiếm. Bên cạnh cung cấp cây dó bầu làm nguyên liệu, nhiều cơ sở đã mạnh dạn đầu tư máy móc, áp dụng khoa học, công nghệ chế biến sâu, đa dạng các sản phẩm nhằm nâng cao giá trị và đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng.
Tại HTX Hương trầm Hiền Linh xã Phúc Trạch, ngoài duy trì trồng hơn 5ha cây dó bầu, hàng năm HTX còn liên kết thu mua hàng nghìn cây dó bầu từ các hộ dân trong vùng để làm nguyên liệu chế tác trầm hương. Chị Trương Thị Thu Hiền – HTX Hương trầm Hiền Linh, xã Phúc Trạch cho biết: Ngoài đầu tư máy móc, công nghệ để chế tác trầm hương, chúng tôi luôn đặt vấn đề chất lượng và an toàn sản phẩm lên hàng đầu. Vì vậy, tất cả các sản phẩm tại cơ sở đều được tạo ra từ nguồn nguyên liệu được thu mua chính từ cây dó bầu trồng trên đất Phúc Trạch và không sử dụng hoá chất độc hại. Nhờ đó, các sản phẩm của chúng tôi được đông đảo khách hàng tin tưởng lựa chọn và đã có mặt tại thị trường các tỉnh, thành phố trên cả nước.
“Hiện nay, ngoài sản phẩm hương trầm đã được công nhận OCOP 3 sao và sản phẩm công nghiệp nông thôn cấp tỉnh, cơ sở đang tiếp tục đầu tư thêm các sản phẩm như nụ trầm, nhang trầm đạt chất lượng để tham gia chương trình mỗi xã mỗi sản phẩm trong thời gian tới.”. Chị Hiền cho biết thêm.
Nhiều sản phẩm chất lượng được chế tác từ trầm hương của HTX Hương trầm Hiền Linh, xã Phúc Trạch được khách hàng tin tưởng lựa chọn.
Tính đến nay, trên địa bàn xã Phúc Trạch đã trồng hơn 400ha cây dó bầu, có 2 doanh nghiệp, một hợp tác xã và một làng nghề chế tác trầm hương với hơn 50 hộ dân tham gia, mỗi năm đem lại hiệu quả kinh tế hàng trăm tỷ đồng. Điều đáng nói, nếu như trước đây, dó bầu được trồng tự nhiên chỉ xuất bán nguyên liệu thô thì hiện nay người dân đã đẩy mạnh ứng dụng kỹ thuật vào việc tạo trầm, chế tác trầm, tạo thành nhiều sản phẩm có giá trị như: trầm hương, trầm nụ, trầm miếng, đồ thủ công mỹ nghệ,…. và nhiều sản phẩm chế biến từ cây gió trầm ở xã Phúc Trạch đã được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao.
Ông Phan Anh Thái – Phó phòng Kinh tế, UBND xã Phúc Trạch, tỉnh Hà Tĩnh cho biết: Cùng với đặc sản bưởi Phúc Trạch thì cây dó bầu được xác định là cây chủ lực trong phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới. Chính quyền địa phương tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân chuyển đổi những loại cây trồng hiệu quả kinh tế thấp sang đầu tư trồng cây dó bầu. Tập trung chế biến, nâng cao giá trị các sản phẩm từ cây gió trầm, mở rộng kết nối thị trường tiêu thụ, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
Nguyễn Hoàn
