Những ngày này, về xã Thạch Khê, tỉnh Hà Tĩnh, không khó để bắt gặp không khí tất bật trên các giàn trầu xanh mướt. Bà con làng nghề trầu Tiến Vua đang bước vào vụ thu hoạch cao điểm phục vụ dịp rằm tháng Bảy – mùa lễ hội quan trọng trong năm.
Ngay từ sáng sớm, trên những luống trầu nối dài dưới chân núi, người dân đã khẩn trương bấm lá, lựa chọn những tấm trầu đẹp nhất để kịp giao cho thương lái. Lá trầu Tiến Vua với màu xanh bóng, dày, giòn và hương thơm nồng đặc trưng luôn được thị trường ưa chuộng.
Bà Trần Thị Hường, một hộ trồng trầu lâu năm ở thôn Văn Sơn, chia sẻ: “Vào dịp rằm tháng Bảy, nhu cầu trầu cau tăng mạnh. Lá trầu đẹp, lành lặn được thương lái đặt mua trước cả tuần. Mỗi ngày gia đình tôi hái hàng nghìn lá, mang lại nguồn thu nhập đáng kể.”
Bà Trần Thị Hường ở thôn Văn Sơn, xã Thạch Khê đang hái những lá trầu đẹp cung cấp cho thương lái
Cách đó không xa, gia đình ông Phạm Công Nhứ cũng đang tất bật ra vườn hái trầu để kịp cung cấp cho khách hàng đã đặt trước đó. Ông Nhứ cho biết, gia đình trồng hơn 360 gốc trầu, nhờ chú trọng chăm bón đúng kỹ thuật nên vườn trầu gia đình luôn xanh tốt và cho thu nhập khá ổn định.
“Những ngày này, làng trầu nhộn nhịp người vào ra. Vườn trầu của gia đình tôi hầu như ngày nào cũng có thu nhập từ 1 – 1,2 triệu đồng/ngày. Để đáp ứng đủ số lượng hàng vào đợt cao điểm rằm tháng 7, chúng tôi lên kế hoạch thu hái, chăm sóc để cây ra lá đều đặn”. Ông Nhứ chia sẻ.
“Nghề trồng trầu nói dễ thì cũng dễ mà khó thì rất khó. Khó vì nó hay nhiễm bệnh, phải cắt tỉa thường xuyên nhất là những cành già, cành nhỏ, cành sâu bệnh, mỗi cành chỉ để từ 3 – 5 lá, để thông thoáng, cây mới phát triển tốt và cho lá dày, có vị cay, thơm. Cây trầu thích hợp bón phân hữu cơ, phân vi sinh, không phun thuốc hóa học. Vườn trầu luôn được rào lưới kín để ngăn gia súc, gia cầm gây hại. Khi hái lá, người dân không sử dụng dao kéo mà dùng móng tay bấm vào cuống lá, giữ lại cuống dài khoảng 2-3 cm.”. Ông Nhứ cho biết thêm.
Trầu không ở thôn Văn Sơn, xã Thạch Khê lá dày, hương vị đặc trưng, thơm ngon hơn những vùng khác
Theo người dân nơi đây, vụ trầu rằm tháng Bảy sôi động nhất là từ ngày 11 – 15 (âm lịch). Trầu thu hoạch đến đâu có người thu mua tận vườn đến đó. Điều đáng nói, trồng trầu có chi phí đầu tư ít nhưng thu nhập ổn định quanh năm. Trầu thường được bán từng tấm (mỗi tấm khoảng 50 lá trầu) với giá 3.000 – 5.000 đồng/tấm vào ngày thường, dịp rằm tháng Bảy có thể tăng lên 6.000 – 7.000 đồng/tấm. Trung bình ngày cao điểm, mỗi hộ bán ra từ 100 – 200 tấm trầu.
Nằm ở vị trí nằm sát vách núi, thôn Văn Sơn, xã Thạch Khê có khí hậu đặc trưng hơn những vùng khác, bởi mùa đông ấm, mùa hè thoáng mát, nắng vừa phải nên thích hợp cho cây trầu phát triển. Điều đặc biệt, cây chỉ sinh trưởng tốt khi sử dụng giống trầu của thôn Văn Sơn và trồng tại đây. Nếu nhân giống ở vùng khác hoặc đưa giống trầu mới về thôn Văn Sơn trồng đều không mang lại hiệu quả, cây còi cọc rồi chết.
Nghề trồng trầu ở thôn Văn Sơn, xã Thạch Khê đã có hàng trăm năm tuổi, gắn với danh xưng “Tiến Vua” từ thời Lê. Đến nay, dù trải qua nhiều biến động, người dân vẫn bền bỉ gìn giữ, vừa để lưu truyền một phần di sản quê hương, vừa mang lại cuộc sống ổn định.
Năm 2016, nghề trồng trầu “Tiến Vua” của dòng họ Phạm Công được Hiệp hội Làng nghề Việt Nam phong tặng Bảng vàng gia tộc nghề truyền thống Việt Nam. Năm 2021, tỉnh Hà Tĩnh công nhận nghề truyền thống trồng trầu đối với làng quê này.
Đến nay, toàn thôn Văn Sơn có khoảng 50 hộ trồng cây trầu “Tiến Vua”, diện tích trung bình mỗi hộ trồng 100 – 500 m2, một số hộ trồng với quy mô lớn trên 1.000 m2. Để phát triển bền vững nghề trồng trầu, chính quyền địa phương đã thành lập Tổ hợp tác trầu không Tiến Vua, từng bước xây dựng thương hiệu, tìm kiếm đầu ra và chia sẻ kinh nghiệm chăm sóc trầu giữa các thành viên.
Chị Nguyễn Thị Hoài Thương- Chủ tịch Hội LHPN xã Thạch Khê, tỉnh Hà Tĩnh cho biết: “Làng nghề trồng trầu ở thôn Văn Sơn có tuổi đời hàng trăm năm, kinh tế của bà con địa phương nhờ rất nhiều vào loại cây này. Hiện nay, các hộ đang tập trung thu hái để cung cấp dịp rằm tháng Bảy. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ vận động nông dân tiếp tục mở rộng diện tích và phối hợp với các đơn vị chuyên môn tập huấn cho bà con kỹ thuật trồng và chăm sóc theo hướng an toàn nhằm tạo sản phẩm chất lượng và phát triển bền vững nghề truyền thống này.
Hoàng Thanh
