Sản xuất lúa hữu cơ là thực hiện quy trình sản xuất lúa gắn liền với việc sử dụng nguồn nước sạch, sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật hữu cơ và quy trình canh tác nghiêm ngặt, nhằm tạo ra sản phẩm lúa gạo có hàm lượng chất dinh dưỡng cao, giảm thiểu hàm lượng các chất gây hại. Sản xuất lúa hữu cơ chú trọng chất lượng và giá trị sản phẩm qua đó cho hiệu quả kinh tế cao, góp phần bảo vệ môi trường.
Lịch sử nông nghiệp thế giới cho thấy: Nông nghiệp hữu cơ là nền nông nghiệp truyền thống được hình thành khi con người biết đến trồng trọt và chăn nuôi gia súc để sinh sống và tồn tại đến khi nền công nghiệp hóa phân hóa học ra đời, thế giới biết tổng hợp đạm, dần dần nông nghiệp hữu cơ nhường chổ cho nông nghiệp hóa học vào giữa thế kỷ XX. Đến năm 1972, Liên đoàn Quốc tế về phong trào nông nghiệp hữu cơ (IFOAM) được thành lập, đánh dấu một bước ngoặt lớn trong nghiên cứu và ứng dụng nông nghiệp hữu cơ trên toàn thế giới, sản xuất nông nghiệp hữu cơ đã có chuyển biến một cách mạnh mẽ.
Mặt khác, xã hội ngày càng phát triển, vấn đề bảo đảm sức khỏe cho con người càng được quan tâm nên nhu cầu tiêu thụ lúa gạo chất lượng cao và sạch, an toàn và môi trường sinh thái cần phải được bảo vệ. Mới đây, tại Diễn đàn quốc tế “Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam – Phát triển và hội nhập” diễn ra vào ngày 15 – 16/12/2017, ông Lê Huy Ngọ – nguyên Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã chỉ rõ “Nông nghiệp hữu cơ sẽ đáp ứng được nhu cầu cấp bách về lương thực an toàn, nhu cầu xuất khẩu để tăng giá trị sử dụng đất đai và nâng cao thu nhập cho người dân”. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã giao cho Bộ NN và PTNT xây dựng đề án về phát triển nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2018 – 2025. Trong đó có bộ chứng nhận Organic, tỷ lệ nông nghiệp hữu cơ phù hợp, ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.
Trước những lợi ích to lớn của nền nông nghiệp hữu cơ đưa lại, cũng như nhu cầu của thị trường và xu thế phát triển của nông nghiệp theo hướng hữu của thế giới và Việt Nam, dự án “Ứng dụng các tiến bộ KH&CN xây dựng mô hình sản xuất, chế biến, tiêu thụ lúa gạo theo hướng hữu cơ” được thực hiện tại xã Yên Hồ, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, với quy mô 10h, thực hiện trong vụ Xuân năm 2018 do Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Bắc Trung Bộ làm chủ trì là rất thiết thực.
Mô hình sử dụng vật liệu là Giống lúa P6, phân chuồng ủ hoai mục, phân hữu cơ vi sinh Quế Lâm 01, phân khoáng hữu cơ Quế Lâm và phân bón lá siêu Kali Bo – Quê Lâm. Áp dụng đồng bộ theo quy trình từ khâu làm đất, bắc mạ, cấy, chăm sóc, quản lý nước, phòng trừ dịch hại tổng hợp theo IPM và có sử dụng thuốc trừ sâu hữu cơ để phòng trừ sâu hại và thu hoạch đúng thời điểm. Kết quả mô hình, lúa hữu cơ cho năng suất 55 tạ/ha, thấp hơn lúa truyền thống 1,9 tạ/ha, song giá bán lúa hữu cơ với giá 9.300 đ/kg cao hơn lúa truyển thống, khi chế biến thành gạo sạch – an toàn, đóng gói bán với giá thành 20.000 đồng/kg, cao hơn gạo P6 được sản xuất theo truyền thồng 13.500 đồng/kg, nên hiệu quả kinh tế cao hơn khoảng 4,6 triệu đồng/ha (tăng 22,4%).
Đồng thời, để mô hình đạt hiệu quả cao và bền vững, dự án còn triển khai thêm mô hình chế biến sản phẩm gạo sạch – an toàn, liên kết với HTX Chế biến Nông sản và Dịch vụ nông nghiệp Miền Trung. HTX ký hợp đồng ngay từ đầu vụ sản xuất và thu mua toàn bộ lúa thuộc mô hình sau khi thu hoạch xong. Theo tính toán, khi doanh nghiệp thu mua và chế biến 1 tấn lúa P6 sản xuất theo hướng hữu cơ chế biến gạo cho lợi nhuận 3,2 triệu đồng, cao hơn chế biến lúa P6 được sản xuất theo truyền thống 1 triệu đồng.
Nông dân Nguyễn Văn Phương (xã Yên Hồ, huyện Đức Thọ), cho biết: Lúa hữu cơ dễ làm, năng suất tương đương lúa truyền thống, ít tốn kém chi phí thuốc bảo vệ thực vật, giá bán lại cao hơn nên người dân có thêm thu nhập.
Qua kết quả dự án, có thể thấy rằng sản xuất nông nghiệp hữu cơ là xu hướng tất yếu trong tương lai, nhằm tạo ra sản phẩm nông sản hữu cơ sạch, thân thiện với môi trường, đảm bảo an toàn cho người sản xuất và người tiêu dùng. Mô hình cần được tiếp tục thử nghiệm trong vụ Hè thu để đánh giá, tổng kết toàn diện hơn, nếu hiệu quả cao, nên tổ chức nhân rộng./.
