Giữa làng biển Nhượng Bạn – một trong những làng chài cổ có bề dày hàng trăm năm gắn bó với nghề đánh bắt và chế biến thủy sản của Hà Tĩnh – Hợp tác xã (HTX) sản xuất nước mắm và chế biến hải sản khô Thu Hùng do chị Hồ Thị Thu làm Giám đốc đã và đang trở thành điểm sáng trong nỗ lực bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống của địa phương. Với tâm huyết, sự bền bỉ và cách làm bài bản, HTX Thu Hùng đã đưa thương hiệu nước mắm cá cơm Cẩm Nhượng vượt khỏi giới hạn địa phương, góp phần khẳng định chỗ đứng trên thị trường và trong lòng người tiêu dùng.
Chúng tôi tìm đến HTX sản xuất nước mắm và chế biến thủy sản khô Thu Hùng trong một buổi sáng tháng bảy nắng gắt. Mùi vị mằn mặn đặc trưng của biển xen lẫn hương thơm dịu nhẹ của nước mắm cốt như lan tỏa trong từng ngõ ngách của khuôn viên xưởng sản xuất. Giữa không gian giản dị, ngăn nắp, từng lu chượp mắm được cài nén, phơi nắng theo đúng quy trình truyền thống. Chị Hồ Thị Thu – người phụ nữ đã dành hơn 20 năm gắn bó với nghề – tiếp chúng tôi bằng sự mộc mạc, chất phác của người dân miền biển, nhưng trong từng lời nói lại toát lên sự hiểu biết sâu sắc về sản phẩm và thị trường.
Chị Hồ Thị Thu – Giám đốc HTX Thu Hùng – giới thiệu sản phẩm nước mắm với khách hàng tại gian hàng trưng bày
“Làng chài Nhượng Bạn xưa, nay là xã Thiên Cầm, vốn nổi tiếng với nghề làm nước mắm. Từ nhỏ, tôi đã theo cha mẹ ra biển, chứng kiến những mẻ cá cơm tươi rói vừa cập bến, rồi từng công đoạn ủ chượp, cài nén, phơi nắng, lọc rút nước mắm cốt. Chính những ký ức đó đã trở thành động lực để tôi giữ gìn nghề cũ của ông cha, vừa làm kế sinh nhai, vừa muốn truyền lại cho thế hệ sau”, chị Thu bộc bạch.
Ban đầu, cơ sở Thu Hùng chỉ sản xuất nước mắm để phục vụ cho người dân trong xã và các vùng lân cận. Nhưng nhờ chất lượng thơm ngon, độ đạm cao, không chất bảo quản, màu sắc tự nhiên và mùi vị đặc trưng khó lẫn, sản phẩm ngày càng được nhiều người biết đến, tiêu thụ mạnh tại thị trường Hà Tĩnh, Nghệ An và đặc biệt là Thủ đô Hà Nội – nơi có đông đảo khách hàng thường xuyên đặt mua.
Không dừng lại ở đó, để mở rộng quy mô và hoạt động theo mô hình bài bản, năm 2012, Hợp tác xã sản xuất nước mắm và chế biến hải sản khô Thu Hùng được thành lập theo Luật HTX. Đây là bước ngoặt quan trọng giúp cơ sở từng bước nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng sản lượng, mở rộng thị trường tiêu thụ và từng bước tiếp cận các chuẩn mực vệ sinh an toàn thực phẩm và thương mại hiện đại.
Tại HTX Thu Hùng, toàn bộ quy trình sản xuất nước mắm cá cơm được thực hiện theo cách thủ công kết hợp kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt. Nguyên liệu cá cơm tươi được thu mua trực tiếp từ tàu thuyền ngư dân vừa cập bến, sau đó nhanh chóng được đưa vào công đoạn ủ chượp. Cá cơm được trộn với muối theo tỷ lệ thích hợp, cài nén trong lu và đảo đều theo thời gian, dưới điều kiện thời tiết nắng ráo tự nhiên với nền nhiệt độ ổn định từ 38–40 độ C. Sau thời gian từ 9 đến 12 tháng ủ chượp, nước mắm cốt thành phẩm được rút ra có màu vàng cánh gián đặc trưng, vị đậm đà và giàu giá trị dinh dưỡng.
Khu vực ủ mắm với hàng trăm chum sành – nơi lưu giữ tinh túy của nghề truyền thống
Không chỉ dừng lại ở nước mắm, HTX còn chế biến các sản phẩm hải sản khô như mực khô, cá khô, tôm khô… phục vụ nhu cầu tiêu dùng quanh năm. Các sản phẩm đều được sản xuất bằng phương pháp truyền thống, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, đóng gói bắt mắt, có tem truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Từ chỗ sản xuất manh mún, tự phát, nay các sản phẩm mang thương hiệu Thu Hùng đã có mặt tại nhiều siêu thị, cửa hàng nông sản sạch, các hội chợ xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh.
Khách hàng tham quan, lựa chọn các mặt hàng hải sản khô phong phú tại HTX Thu Hùng
Đặc biệt, sản phẩm nước mắm cá cơm Thu Hùng đã được cấp chứng nhận OCOP 3 sao theo Quyết định số 256/QĐ-UBND ngày 12/01/2024 của UBND huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho nỗ lực không mệt mỏi của tập thể thành viên HTX, đồng thời mở ra nhiều cơ hội để sản phẩm tiếp tục vươn xa trên thị trường trong nước và quốc tế.
Để đạt được điều đó, chị Hồ Thị Thu cho biết, bên cạnh việc giữ vững bí quyết truyền thống của làng chài xưa, HTX cũng chủ động ứng dụng khoa học kỹ thuật, từng bước cải tiến bao bì, mẫu mã, đăng ký nhãn hiệu độc quyền, mã số mã vạch, tem điện tử QR truy xuất nguồn gốc, đồng thời đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng theo TCVN 5603:2009/HACCP Codex.
Hiện tại, HTX có 12 lao động thường xuyên, thu nhập ổn định. Mỗi năm sản xuất trên 20.000 lít nước mắm và hàng tấn sản phẩm khô các loại, doanh thu đạt gần 2 tỷ đồng. Ngoài việc nâng cao đời sống thành viên, HTX còn tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng tại địa phương, như hỗ trợ ngư dân tiêu thụ thủy sản, chia sẻ kinh nghiệm sản xuất, tạo việc làm thời vụ cho phụ nữ vùng biển vào mùa vụ cao điểm.
“Điều khiến tôi tâm đắc nhất là giữ được nguyên bản quy trình làm nước mắm cổ truyền. Dù thị trường có cạnh tranh, dù có những giai đoạn rất khó khăn như dịch bệnh hay biến động giá cá, muối, chúng tôi vẫn không đánh đổi chất lượng. Bởi một khi người tiêu dùng đã tin mình, thì mình phải có trách nhiệm với niềm tin đó”, chị Thu chia sẻ.
Theo đại diện UBND xã Thiên Cầm, HTX Thu Hùng không chỉ là mô hình sản xuất giỏi mà còn là điển hình trong phát triển kinh tế hộ gia đình theo hướng liên kết, chuỗi giá trị. Việc phát triển sản phẩm OCOP từ nguồn nguyên liệu sẵn có đã giúp nâng cao giá trị kinh tế địa phương, quảng bá hình ảnh quê hương và góp phần gìn giữ nghề truyền thống đang mai một dần theo thời gian.
Giữa thời đại hội nhập và cạnh tranh gay gắt của thị trường, những giọt nước mắm sóng sánh hương vị biển cả từ HTX Thu Hùng như nhắn gửi câu chuyện về một làng nghề xưa, về những con người quê biển đang từng ngày âm thầm gìn giữ tinh hoa cha ông để lại. Và từ đó, chắt chiu từng giọt vàng nâu đậm đà, lan tỏa giá trị bản sắc ẩm thực Việt đến mọi miền Tổ quốc./.
Phan Thao
