Trước những yêu cầu ngày càng cao về sản xuất lúa gạo, sản xuất nông nghiệp hữu cơ đang là hướng đi tất yếu của ngành nông nghiệp. Việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật nhằm tạo ra sản phẩm sạch, an toàn, hạn chế bệnh tật là rất cần thiết đối với cuộc sống con người hiện nay. Bên cạnh đó, để nâng cao giá trị sản phẩm lúa hàng hóa thì phải thông qua việc liên kết với các doanh nghiệp, các hợp tác xã (HTX) trong và ngoài tỉnh theo chuỗi sản phẩm.

 Vụ Xuân năm 2023, Trung tâm Chuyển giao công nghệ và Khuyến nông – Viện khoa học kỹ thuật nông nghiệp Bắc Trung Bộ phối hợp với Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh đã thực hiện “Xây dựng mô hình sản xuất lúa theo hướng hữu cơ gắn với tiêu thụ sản phẩm” tại tỉnh Hà Tĩnh.

Mô hình tại xã Yên Hồ, huyện Đức Thọ

Mô hình được thực hiện tại các xã Yên Hồ (huyện Đức Thọ), xã Vượng Lộc (huyện Can Lộc) và xã Thạch Sơn (huyện Thạch Hà). Trên toàn bộ diện tích mô hình, người dân được sử dụng giống lúa Bắc Thịnh, ĐH12 và QP5. Đồng thời, quy trình sản xuất tuân thủ nghiêm ngặt từ giống, gieo mạ, phân bón, quản lý dịch hại, kiểm soát nước và thực hiện theo nguyên tắc 3 không: Không phân bón hóa học, không thuốc bảo vệ thực vật hóa học và không sử dụng giống chuyển gen. Các loại phân hữu cơ được đưa vào sử dụng như phân bón hữu cơ vi sinh Quế Lâm 01 và phân hữu cơ sinh học Quế Lâm SH03; chế phẩm vi sinh Sumitri để xử lý ruộng; phòng trừ sâu cuốn lá, sâu đục thân bằng nấm xanh, nấm trắng (Metarhizum anisopliae).

Sau thời gian 4 tháng thực hiện theo đúng lịch thời vụ và quy trình kỹ thuật của cán bộ Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh hướng dẫn, mô hình đã đạt được những kết quả rất khả quan như: Bông lúa sai đạt 168 -175 hạt/bông, năng suất của các giống lúa sản xuất sử dụng phân hữu cơ đạt 58 đến 62 tạ/ha, bình quân 3 tạ/sào Trung Bộ, hiệu quả kinh tế tăng 20 – 25% cao hơn so với canh tác lúa thông thường sử dụng phân vô cơ. Đồng thời, một số bệnh trên cây lúa như sâu cuốn lá nhỏ gây hại ở mức nhẹ và bệnh bạc lá không xuất hiện; bệnh đạo ôn, bệnh khô vằn nhiễm nhẹ hơn lúa sản xuất thông thường của người dân.

Ngoài hiệu quả kinh tế mang lại, mô hình sản xuất lúa theo hướng hữu cơ còn có tác động lớn về mặt môi trường, đất đai. Nhờ hoàn toàn sử dụng phân bón hữu cơ trong quá trình sản xuất nên đất tơi xốp, không bị nén chặt, đất không có dư lượng các hóa chất. Từ đây sẽ tạo nên sản phẩm luá sạch – an toàn, góp phần quan trọng bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng.

Điều quan trọng nhất là thông qua thực hiện mô hình này, người nông dân đã có sự chuyển biến tích cực cả về nhận thức, tư tưởng, hành động về sản xuất nông nghiệp, cụ thể thay đổi nhận thức từ sản xuất lúa dựa vào phân bón vô cơ và thuốc BVTV hóa học sang sử dụng phân bón hữu cơ và thuốc BVTV sinh học. Thật vui mừng là giờ đây trên các bờ ruộng không còn tình trạng vỏ chai thuốc hóa học vứt bừa bãi. Một số loài nhuyễn thể và lưỡng cư như ếch, nhái bắt đầu sinh sôi trở lại.

Mô hình trồng lúa theo hướng hữu cơ có sự liên kết bao tiêu sản phẩm của các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh như Tập đoàn Quế Lâm, Công ty Cổ phần Nông dược Thành Vinh…. Theo đó, các doanh nghiệp ký kết hợp đồng cung cấp giống lúa, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật hữu cơ sinh học cho nông dân, đồng thời các doanh nghiệp, HTX sẽ bao tiêu sản phẩm lúa của nông dân với giá cả hợp lý.

Mô hình tại xã Vượng Lộc, huyện Can Lộc

Là hộ dân tham gia thực hiện mô hình, ông Nguyễn Văn Thái, thôn Hạ Vàng, xã Vượng Lộc (huyện Can Lộc) cho biết, trước đây gia đình thường dùng thuốc bảo vệ thực vật nên không chỉ ảnh hưởng tới chất lượng sản phẩm mà còn tác động trực tiếp tới sức khỏe của người sản xuất. Năm nay thực hiện mô hình trồng lúa hữu cơ, sức khỏe của ông tốt hơn, sản phẩm lúa làm ra ăn ngon ngọt hơn và yên tâm không có dư lượng hóa chất trong lúa gạo nữa.

Ông Bùi Anh Sơn – Phó Chủ tịch UBND xã Yên Hồ, huyện Đức Thọ – là người theo dõi sát sao quá trình thực hiện mô hình trên địa bàn. Ông Sơn nhận xét: “Vụ Xuân năm 2023 này, thực hiện mô hình trồng lúa có gặp nhiều khó khăn vì nắng hạn xảy ra trong suốt một thời gian dài. Nhưng nhờ người dân nơi đây đều tuân thủ đúng theo quy trình kỹ thuật trồng lúa hướng hữu cơ nên kết quả cuối cùng như vậy là rất thành công. Năng suất cũng như hiệu quả kinh tế đều vượt hơn vụ Xuân năm ngoái, có doanh nghiệp kỹ hợp đồng thu mua sản phẩm. Đặc biệt người dân đã nhận thức được việc giữ gìn môi trường, sản xuất sản phẩm sạch để tạo nên nền nông nghiệp bền vững”.

Mô hình sản xuất lúa theo hướng hữu cơ gắn với tiêu thụ sản phẩm không chỉ góp phần tạo ra những sản phẩm hữu cơ có lợi cho sức khỏe con người mà về lâu dài còn góp phần cải tạo thổ nhưỡng, hệ sinh thái đồng ruộng, phù hợp với thích ứng biến đổi khí hậu hiện nay, người dân yên tâm sản xuất không phải lo lắng nhiều về đầu ra của sản phẩm.Thành công bước đầu của mô hình đang mở ra hướng đi mới đầy tiềm năng cho các địa phương trong tỉnh Hà Tĩnh.

Trần Hà – Đức Anh