Hà Tĩnh hiện có gần 7.400 ha nuôi trồng thủy sản. Những năm gần đây, biến đổi khí hậu gây ra nắng nóng kéo dài, mưa bão, lũ lụt thường xuyên khiến cho việc nuôi trồng thủy sản gặp nhiều rủi ro. Trước tình hình đó, người nuôi đã tìm kiếm các giải pháp thích ứng với biến đổi của thời tiết để phát triển sản xuất, tăng năng suất, sản lượng và bảo vệ môi trường.
Mặc dù thời tiết những năm gần đây khá bất lợi, dịch bệnh diễn biến phức tạp đối với nuôi trồng thủy sản, nhưng anh Dương Quốc Khánh tại phường Trần Phú, tỉnh Hà Tĩnh vẫn thành công nhờ áp dụng quy trình nuôi tôm thâm canh 3 giai đoạn ứng dụng công nghệ vi sinh và lọc nước tuần hoàn. Mô hình nuôi tôm 3 giai đoạn gồm 1 giai đoạn ương dưỡng, 2 giai đoạn nuôi thương phẩm. Theo đó, hệ thống ao nuôi được thiết kế 3 ao, gồm: Ao ươm (ao vèo), ao nuôi giai đoạn 1 và ao nuôi giai đoạn 2. Các ao có diện tích 1.500 – 1.800 m2/ao, ao thiết kế hình tròn hoặc vuông bằng khung sắt mạ kẽm để chống gỉ, lót bạt HDPE xung quanh. Người nuôi chủ yếu sử dụng chế phẩm sinh học để gây tảo làm nguồn thức ăn tự nhiên cho tôm nuôi và nhằm cải thiện môi trường ao nuôi. Mô hình sử dụng công nghệ lọc nước tuần hoàn (RAS) – là một trong những công nghệ nuôi tôm tiên tiến tại Việt Nam hiện nay. Nước sau khi được xả từ ao nuôi vào ao lắng lọc rộng khoảng 35m2 sẽ được xử lý bằng chế phẩm vi sinh và loại bỏ hoàn toàn phân, tạp chất, khi kiểm tra thấy chất lượng nước trong ao xử lý đảm bảo các chỉ số cho phép tiếp tục cung cấp lại cho ao nuôi qua các đường ống, trở thành 1 hệ thống tuần hoàn.
Mô hình nuôi tôm ba giai đoạn đang mang lại hiệu quả cho người dân Hà Tĩnh trước thách thức của biến đổi khí hậu.
Anh Khánh cho biết, ưu điểm của hệ thống này là tiết kiệm nước, kiểm soát được chất lượng nước, giảm được giá thành và chủ động được nguồn nước, nâng cao tỷ lệ sống cho tôm (đạt trên 85%), có thể nuôi nhiều vụ trong năm (2 – 3 vụ), năng suất cao gấp nhiều lần nuôi bình thường, chất lượng tôm nuôi được đảm bảo và không gây ô nhiễm môi trường. Với diện tích 5.000 m2, thả nuôi mật độ 150 con/m2, sau hơn 90 ngày, tôm đạt kích cỡ 35- 40 con/ kg, năng suất đạt hơn 10 tấn. Với giá bán 170.000 đồng/kg, trừ chi phí, anh thu lợi gần 1 tỷ đồng.
Năm 2024, công ty cổ phần thủy sản Thông Thuận xã Cổ Đạm, (Hà Tĩnh) đầu tư 4 nhà màng nuôi công nghệ cao với tổng kinh phí hơn 3 tỷ đồng. Ông Võ Châu Trọng – Giám đốc Công ty cổ phần thủy sản Thông Thuận cho biết: Mô hình nuôi tôm 3 giai đoạn giúp tôm được tiếp cận môi trường nước sạch hơn, hạn chế ô nhiễm dưới tầng đáy, tôm đạt đầu con và kích cỡ tôm tăng hơn, tỷ lệ sống của tôm đạt trên 80%. Mặt khác, quá trình nuôi chỉ sử dụng men vi sinh không dùng hóa chất và kháng sinh nên không tác động mạnh đến các yếu tố môi trường và chất lượng sản phẩm. Đặc biệt áp dụng nhà màng công nghệ cao thì dù trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt như nắng nóng hay mưa rét kéo dài người nuôi vẫn yên tâm”.
Năm 2025, Hà Tĩnh đặt mục tiêu nuôi 680 ha tôm công nghệ cao, trong tổng số 2.250 ha diện tích nuôi tôm toàn tỉnh theo kế hoạch của ngành thủy sản Hà Tĩnh. Đây là một phần trong nỗ lực mở rộng và nâng cao hiệu quả nuôi tôm, đặc biệt là nuôi thâm canh, công nghệ cao. Việc phát triển nuôi tôm công nghệ cao được kỳ vọng sẽ giúp Hà Tĩnh tăng sản lượng, chất lượng tôm nuôi, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân và thúc đẩy ngành thủy sản phát triển bền vững.
Bên cạnh áp dụng mô hình nuôi tôm thâm canh, công nghệ cao, mô hình nuôi thủy sản xen ghép cũng là một trong những giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu.
Nuôi xen ghép cho hiệu quả kinh tế cao trên cùng một đơn vị diện tích, góp phần bảo vệ môi trường
Trước đây gia đình anh Trương Thế Cương, phường Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh chủ yếu nuôi tôm thẻ chân trắng nhưng do tác động của biến đổi khí hậu nên kết quả đạt không cao do tôm thường xuyên bị dịch bệnh, dẫn đến ông thua lỗ. Sau khi tìm hiểu các mô hình nuôi xen ghép có hiệu quả trên địa bàn, được sự hỗ trợ Trung tâm Ứng dụng KHKT và Bảo vệ cây trồng, vật nuôi thành phố Hà Tĩnh (cũ) ông mạnh dạn đăng ký mô hình nuôi xen ghép mô hình nuôi xen ghép tôm sú, cua biển và cá đối mục. Với quy mô 1ha, anh Cương thả nuôi xen ghép gồm 5 vạn con tôm sú, 5.000 con cá đối mục và 5.000 con cua xanh, sau hơn 6 tháng thả nuôi, mô hình cho lãi 250 triệu đồng/ha. Quá trình nuôi anh Cương nhận thấy với phương thức nuôi ghép, việc kết hợp các đối tượng nuôi có đặc tính hỗ trợ lẫn nhau đã tận dụng hết thức ăn từ tầng mặt, tầng giữa đến tầng đáy, hạn chế sử dụng các loại thuốc xử lý môi trường. Đặc biệt, cá đối mục phân bố rộng rãi trong nhiều thủy vực, chủ yếu ăn thức ăn thừa của tôm và cua, ăn rong rêu và các loài sinh vật tầng đáy, góp phần giảm thiểu ô nhiễm do nguồn thức ăn dư thừa dưới đáy ao, quản lý tốt và phục hồi môi trường các vùng nuôi thấp triều, thường xuyên bị dịch bệnh, nâng cao hiệu quả kinh tế theo hướng sản xuất bền vững.
Có thể thấy, trước những thách thức mà biến đổi khí hậu gây ra cho ngành nuôi trồng thủy sản, việc phát triển các mô hình nuôi trồng thủy sản bền vững, ứng dụng công nghệ cao, và quản lý môi trường nuôi trồng tốt sẽ giúp hạn chế dịch bệnh và tăng trưởng sản lượng. Thời gian qua, Trung tâm khuyến nông Hà Tĩnh đã triển khai nhiều mô hình nuôi trồng thủy sản hiệu quả, không những đem lại hiệu quả kinh kế cao cho người nuôi mà còn góp phần bảo vệ môi trường như: Mô hình nuôi cá chim vây vàng đạt tiêu chuẩn VietGAP, liên kết tiêu thụ sản phẩm, Nuôi cua biển 2 giai đoạn thích ứng biến đổi khí hậu, Nuôi lươn không bùn đảm bảo an toàn thực phẩm…,
Để thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu trong nuôi trồng thủy sản, ngành chuyên môn khuyến cáo người nuôi cần chủ động áp dụng các kỹ thuật, công nghệ mới để vừa mang lại năng suất, sản lượng cao, vừa bảo đảm môi trường bền vững; khuyến khích người dân xây dựng các mô hình nuôi đa tầng, đa loài; mô hình nuôi theo hệ thống bể; mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng, tôm nước lợ nhiều giai đoạn; thu nhỏ diện tích ao nuôi để dễ dàng tác động kỹ thuật, đồng thời tăng cường quá trình quản lý, diễn biến các yếu tố môi trường trong ao nuôi… Cùng với đó, các địa phương có kế hoạch xây dựng, bố trí nguồn lực đầu tư cơ sở hạ tầng như: hệ thống đê điều, hệ thống điện, trạm bơm, hệ thống cấp và thoát nước… cho vùng nuôi trồng thủy sản.
Thích ứng với biến đổi khí hậu trong nuôi trồng thủy sản là một quá trình lâu dài, đòi hỏi các cấp, ngành, các địa phương cần có sự liên kết và phối hợp cùng triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, cần có cơ chế, chính sách tạo điều kiện thu hút các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư các công trình cơ sở hạ tầng đầu mối, phục vụ các vùng nuôi trồng thủy sản tập trung trên địa bàn tỉnh./.
Ánh Nguyệt
