Mô hình trồng dứa liên kết tại Hà Tĩnh không chỉ là một mô hình nông nghiệp mới, mà còn là minh chứng cho sự chuyển dịch tư duy trong sản xuất – từ nhỏ lẻ, tự phát sang liên kết, bài bản và có đầu ra ổn định – mở ra hướng phát triển mới cho nông nghiệp địa phương, góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn theo hướng bền vững.

Biến đất hoang thành vùng dứa xanh tốt

Xã Kỳ Tân cũ sau sáp nhập là xã Kỳ Hoa, tỉnh Hà Tĩnh là địa phương có nhiều diện tích đồi gò, khí hậu nắng nóng kéo dài, mùa khô gió lào khốc liệt, mùa mưa lại xối xả. Nhiều năm trước, người dân nơi đây quanh quẩn với keo, sắn hoặc để đất hoang hóa do trồng trọt không hiệu quả.

Tuy nhiên, nhận thấy vùng đất đồi này có khả năng thoát nước tốt, cùng nền nhiệt cao – điều kiện lý tưởng để phát triển cây dứa. Từ năm 2024, chính quyền địa phương đã phối hợp với ngành nông nghiệp và các doanh nghiệp đầu tư thử nghiệm mô hình trồng dứa.

Tại xã Kỳ Hoa, trên 8,5 ha diện tích đất đồi trước đây bỏ hoang, 13 hộ dân đã thành lập tổ hợp tác sản xuất dứa Ngân Hà do ông Trương Xuân Hà  làm tổ trưởng cùng nhau cải tạo và trồng dứa theo mô hình liên kết với doanh nghiệp là Công ty CP Thực phẩm Xuất khẩu Đồng Giao (tỉnh Ninh Bình). Tổ hợp tác được hỗ trợ kỹ thuật, quy trình chăm sóc và bao tiêu sản phẩm đầu ra, góp phần ổn định sản xuất và nâng cao thu nhập. Sau hơn 14 tháng xuống giống, vụ dứa đầu tiên chính thức cho thu hoạch, mở ra kỳ vọng mới cho nông dân vùng đất khó.

Mô hình trồng dứa liên kết tại xã Kỳ Hoa có diện tích 8,5 ha đã cho thu hoạch lứa quả đầu tiên

Đang cùng nhiều bà con thu hoạch dứa vụ đầu tiên, bà Trương Thị Thuần, thành viên tổ hợp tác sản xuất dứa Ngân Hà phấn khởi chia sẻ: “Sau những tháng ngày vất vả chăm sóc, những quả dứa chín vàng, thơm nức được cầm trên tay là thành quả đạt được như chúng tôi đã kỳ vọng. Ai nấy đều vui mừng, phấn khởi. Mới vụ thu hoạch bói đầu tiên nhưng mỗi ngày chúng tôi đã thu hoạch từ 8-10 tấn quả, thu hái đến đâu được công ty thu mua đến đó nên bà con yên tâm sản xuất. Qua vụ này, chúng tôi sẽ đúc rút thêm nhiều kinh nghiệm để vụ tới đạt năng suất và chất lượng cao hơn”.

Cây dứa được đưa vào trồng tại xã Kỳ Hoa là giống dứa Queen và dứa Cayenne, thường cho thu hoạch lứa đầu tiên sau 14-20 tháng xuống giống, lứa thứ hai sau khoảng 10 tháng. Sau 2 lần thu hoạch, nông dân sẽ tiến hành nhổ bỏ để trồng lại cây mới nhằm đảm bảo năng suất, chất lượng.

Ông Trương Xuân Hà – Tổ trưởng tổ liên kết sản xuất dứa Ngân Hà cho biết: “Toàn bộ diện tích dứa được xuống giống từ tháng 4/2024. Hiện khoảng 20% diện tích tại xã Kỳ Hoa đã cho quả bói, phần còn lại dự kiến thu hoạch vào cuối năm.

Tổ trưởng THT liên kết sản xuất dứa Ngân Hà – Trương Xuân Hà cùng chung niềm vui với bà con khi cầm trên tay những “quả ngọt” đầu tiên.

Trước đó, được sự quan tâm tạo điều kiện của chính quyền địa phương, chúng tôi đã đi tham quan mô hình trồng dứa tại Ninh Bình, các thành viên nhận thấy cây dứa phù hợp với điều kiện đất đai khô hạn của Hà Tĩnh nên quyết định đầu tư phát triển. Chi phí đầu tư trung bình cho mỗi ha dứa khoảng 130 triệu đồng, bao gồm giống, xử lý đất, phân bón và công chăm sóc. Dù mới thu bói, nhưng chất lượng quả đảm bảo, mẫu mã đẹp, mỗi quả nặng từ 0,4-1kg, năng suất ước đạt hơn 10 tấn/ha.”.

Cũng theo ông Hà, đây là lần đầu tiên mô hình sản xuất dứa liên kết cho thu hoạch tại Hà Tĩnh. Dứa cho hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều loại cây khác, lại ít tốn công chăm sóc. Đặc biệt, sản phẩm được thu mua ngay tại vườn với giá 5000-6000đồng/kg tùy loại, nên bà con rất yên tâm về đầu ra.

Những thành quả bước đầu và tiềm năng mở rộng.

Mô hình liên kết sản xuất dứa không chỉ góp phần khai phá tiềm năng sản xuất tại vùng đất hoang hoá mà còn tạo việc làm cho hàng chục lao động địa phương. Ông Phạm Quang Vũ (xã Kỳ Hoa) chia sẻ: “Từ khi cây dứa được các thành viên tổ hợp tác triển khai trồng trên đất đồi Kỳ Hoa, tôi được thuê làm công nhân thời vụ với mức thu nhập từ 280.000 – 350.000 đồng/ngày. Trước đây, chúng tôi được thuê để trồng, bón phân, làm cỏ; bây giờ dứa chín, chúng tôi được huy động thu hoạch. Công việc này khá phù hợp với những người làm nông và giúp chúng tôi có thêm việc làm, tăng thu nhập”.

Mô hình trồng dứa được triển khai là quá trình trăn trở tìm hướng phát triển kinh tế phù hợp với tiềm năng, lợi thế của lãnh đạo huyện Kỳ Anh trước đây, đặc biệt trong điều kiện diện tích đồi, rừng trên địa bàn còn bỏ hoang nhiều hoặc đang trồng các loại cây cho hiệu quả kinh tế thấp.

Dứa sau khi thu hoạch  được công ty Cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao thu mua toàn bộ sản phẩm

Theo ông Cao Xuân Bình – cán bộ kỹ thuật Công ty Cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao, dù mới thu hoạch bói nhưng với sản lượng này được xem là những tín hiệu khả quan, cho thấy cây dứa thích hợp với điều kiện thổ nhưỡng vùng đồi núi Hà Tĩnh. Dù là năm đầu chưa có kinh nghiệm, cũng như kỹ thuật nhưng những năm sau dự kiến năng suất sẽ cao hơn.

Với chu kỳ sinh trưởng từ 14–20 tháng, dứa bắt đầu cho quả, tuy nhiên năng suất thu bói chưa cao. Đợt này, cây được trồng từ tháng 4/2024 và hiện đang cho thu bói. Công nhân đang tiến hành kích hoa để cây ra quả đồng loạt, hướng tới đạt năng suất tối ưu cả về chất lượng lẫn sản lượng.

Công ty Cổ phần Thực phẩm xuất khẩu   Đồng Giao cam kết cung cấp giống, chuyển giao kỹ thuật và thu mua sản phẩm tại vườn với mức giá từ 4.000–6.000 đồng/kg. Hiện doanh nghiệp đang triển khai mô hình tại các địa phương với tổng diện tích 235,14 ha dứa, trong đó: huyện Cẩm Xuyên (cũ) 112,5 ha; huyện Kỳ Anh (cũ) 100 ha, huyện Hương Khê (cũ) 5 ha, huyện Vũ Quang (cũ) 17,64 ha và tiếp tục có kế hoạch mở rộng vùng nguyên liệu trong thời gian tới.

Mô hình trồng dứa liên kết tại Hà Tĩnh nói chung và tại xã Kỳ Hoa nói riêng đang phát huy hiệu quả rõ nét trong khai thác đất đồi, tạo việc làm và nâng cao thu nhập. Với định hướng phát triển theo chuỗi giá trị và mở rộng vùng nguyên liệu, cây dứa đang trở thành hướng đi bền vững cho ngành nông nghiệp địa phương.

Nguyễn Hoàn