Từ bao đời nay, vùng biển Thạch Hà (Hà Tĩnh) vốn gắn bó với nghề khai thác thủy hải sản. Trên nền tảng truyền thống ấy, người dân đã không ngừng đổi mới cách nghĩ, cách làm để nâng tầm giá trị sản vật địa phương. Trong số đó, sứa ép Mai Dung, đặc sản được chế biến từ nguồn sứa tự nhiên của biển ngang Thạch Trị cũ (nay là xã Đồng Tiến) đã trở thành thương hiệu tiêu biểu khi khẳng định chất lượng và giữ vững chuẩn OCOP 3 sao suốt nhiều năm liền.
Cơ sở chế biến Sứa ép Mai Dung
Thông thường, mùa sứa ở vùng biển Thạch Hà chỉ diễn ra từ tháng Giêng đến khoảng tháng Tư âm lịch. Tuy nhiên, nhờ hệ thống bảo quản lạnh và quy trình chế biến khép kín, hiện nay cơ sở sứa ép Mai Dung luôn chủ động được nguồn hàng quanh năm. Đặc biệt, thời điểm cuối năm – nhu cầu tiêu thụ tăng mạnh phục vụ dịp Tết Nguyên đán – cơ sở đã trữ sẵn hàng chục tấn sứa thành phẩm để cung ứng cho thị trường trong và ngoài tỉnh, đảm bảo sản phẩm luôn tươi, giòn và đạt chuẩn OCOP.
Gắn kết kinh nghiệm truyền thống với công nghệ tiên tiến, Tổ hợp tác (THT) sứa ép Mai Dung áp dụng quy trình sản xuất khép kín: chọn lọc nguyên liệu – rửa – ngâm muối – xử lý gia vị – đóng gói – hút chân không – bảo quản lạnh. Sứa dùng để ép phải tươi, trắng, không lẫn tạp chất, đã được loại bỏ nội tạng, làm sạch nhớt và xử lý kỹ nhằm giữ độ giòn tự nhiên. Khi đạt chuẩn, sứa được chế biến với các gia vị truyền thống như tỏi, ớt, giấm thanh, đường… và đóng hộp theo đúng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.
Hệ thống thùng ủ sứa ép tại cơ sở chế biến Mai Dung được che đậy, bảo quản đúng quy trình nhằm đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm.
Sản phẩm sứa ép Mai Dung có độ giòn, sạch nhớt, thơm tự nhiên, tiện lợi sử dụng: ăn liền, làm nộm, dùng kèm bún, phở hoặc chế biến đa dạng tùy theo khẩu vị. Bao bì, nhãn mác hiện nay đã được cải tiến hiện đại hơn, có mã QR truy xuất nguồn gốc và hướng dẫn sử dụng rõ ràng, phù hợp với xu hướng tiêu dùng mới.
Hành trình đổi mới từ cơ sở chế biến đến thương hiệu OCOP
Từ năm 2008, ông Nguyễn Đình Dung (thôn Đại Tiến, xã Đồng Tiến) bắt tay học nghề chế biến sứa từ Thanh Hóa, Nam Định rồi trở về quê mở hướng đi mới. Ban đầu, do thiếu kinh nghiệm bảo quản, nhiều mẻ sứa bị hỏng, thiệt hại lớn. Nhưng bằng sự kiên trì học hỏi, ông nhanh chóng nắm vững kỹ thuật, tạo niềm tin cho bà con ngư dân khi thu mua nguyên liệu ổn định.
Năm 2013, ông Dung vận động 6 hộ dân thành lập Tổ hợp tác sứa ép Mai Dung, đầu tư hệ thống nhà xưởng, máy móc và khu bảo quản trị giá hàng tỷ đồng. Từ đó, nghề chế biến sứa không còn mang tính thời vụ mà duy trì quanh năm, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho lao động địa phương.
Lao động địa phương tham gia sơ chế sứa tại cơ sở sứa ép Mai Dung, tạo việc làm ổn định trong mùa khai thác sứa.
Nếu năm 2020, sản lượng mới đạt khoảng 50–70 tấn thành phẩm/năm thì đến nay, THT đã mở rộng quy mô, đạt 100–120 tấn thành phẩm mỗi năm, tiêu thụ trên phạm vi toàn quốc. Thu nhập bình quân của lao động từ 8–10 triệu đồng/tháng, mùa cao điểm có thể cao hơn. Tổ hợp tác hiện tạo việc làm ổn định cho 20 lao động, thời điểm thu hoạch sứa tăng lên 35–40 người, đồng thời thu mua nguyên liệu cho 30–40 thuyền đánh bắt trong vùng. Vào năm 2024, sản phẩm Sứa ép thuộc Tổ hợp tác thu mua và chế biến sứa Mai Dung được UBND huyện Thạch Hà (nay là xã Thạch Hà) chứng nhận sản phẩm đạt OCOP 3 sao.
Sứa ép Mai Dung được chứng nhận OCOP 3 sao
Hướng tới thị trường xuất khẩu trong giai đoạn mới
Không chỉ dừng lại ở thị trường nội địa, những năm gần đây, ông Nguyễn Đình Dung và THT sứa ép Mai Dung tích cực chuẩn hóa quy trình, nâng cấp nhà xưởng, đầu tư thêm hệ thống lạnh, hệ thống xử lý nguyên liệu nhằm đạt các yêu cầu kỹ thuật của những thị trường có tiêu chuẩn cao như Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước châu Á.
Hiện nay, THT đang từng bước hoàn thiện hồ sơ, tiêu chuẩn liên quan đến an toàn thực phẩm quốc tế để mở rộng đường xuất khẩu. Song song đó, đơn vị cũng hướng đến phát triển thêm các dòng sản phẩm mới như: sứa ăn liền đóng hũ, sứa đóng túi mini, sứa chế biến sẵn dạng salad… phù hợp xu hướng tiện lợi của người tiêu dùng hiện đại.
Sứa ép Mai Dung – đặc sản biển của xã Đồng Tiến không chỉ góp phần nâng giá trị nguồn lợi tự nhiên mà còn tạo sinh kế ổn định, thúc đẩy kinh tế cộng đồng vùng biển. Việc giữ vững thương hiệu OCOP và tiếp tục hướng ra thị trường quốc tế cho thấy sự linh hoạt, nỗ lực đổi mới của người dân vùng biển Hà Tĩnh trên hành trình xây dựng sản phẩm đặc trưng quê hương./.
Phú Hòa
