Kỷ niệm 80 năm ngày thành lập ngành Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam (1945 – 2025) là một dấu mốc quan trọng để mỗi cán bộ, mỗi người con gắn bó với ngành có dịp nhìn lại chặng đường đầy gian khó nhưng cũng rực rỡ những thành tựu mà ngành đã đi qua. Trong bức tranh chung ấy, công tác khuyến nông đã để lại những dấu ấn đậm nét, trở thành lực lượng tiên phong đồng hành cùng nông dân trong từng bước đi của sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn.
Nhìn lại những chặng đường đã qua
Ngày 03/6/1994, UBND tỉnh Hà Tĩnh ban hành Quyết định số 784/QĐ-UB thành lập Trung tâm Khuyến nông – Khuyến lâm Hà Tĩnh là tiền thân của Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh hiện nay. Nhìn lại chặng đường hơn 31 năm hình thành, xây dựng và phát triển, mặc dù có nhiều sự thay đổi về mặt tổ chức sau nhiều lần sáp nhập, nhưng Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh luôn phát huy tinh thần tự lực, đoàn kết, nỗ lực đồng hành cùng với bà con nông dân, đồng hành với các ngành, các cấp phục vụ Nông nghiệp trên địa bàn, phấn đấu hoàn thành xuất sắc các mục tiêu nhiệm vụ, góp phần vào thắng lợi chung của ngành nông nghiệp tỉnh nhà.
Những năm tháng đầu tiên khi hệ thống khuyến nông Hà Tĩnh mới được hình thành, điều kiện còn nhiều thiếu thốn. Đội ngũ cán bộ ít ỏi, phương tiện làm việc còn thô sơ, đời sống còn khó khăn, nhưng những cán bộ khuyến nông vẫn kiên trì bám cơ sở, đi từng thôn xóm, đồng ruộng để vận động nông dân áp dụng giống mới, kỹ thuật mới. Những mô hình đầu tiên như thâm canh lúa năng suất cao, trồng ngô lai, cải tiến phương thức chăn nuôi đã dần cho thấy hiệu quả, trở thành những hạt nhân lan tỏa, tạo niềm tin để bà con thay đổi tập quán sản xuất. Có thể nói, trong giai đoạn đó, cán bộ khuyến nông chính là “người gieo niềm tin” cho nông dân, giúp họ dám thử nghiệm và đón nhận cái mới.
Trong mỗi chặng đường, người cán bộ khuyến nông luôn bám sát cơ sở, đồng hành cùng nông dân, “cầm tay chỉ việc”, họ chính là “người gieo niềm tin” giúp bà con nông dân dám thay đổi cách làm mới.
Giai đoạn những năm của thập kỷ 90, khi ngành nông nghiệp chuyển từ kế hoạch hóa tập trung sang phát triển kinh tế nông hộ, hệ thống khuyến nông chuyển dần sang hỗ trợ phát triển kinh tế nông hộ nhằm mục tiêu tăng năng suất, xóa đói giảm nghèo. Hoạt động khuyến nông thời kỳ này tập trung vào các chương trình như chương trình chuyển đổi cơ cấu sản xuất, cơ cấu mùa vụ, phát triển lúa lai, cây ngô lai, cây công nghiệp, cây ăn quả,…
Sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) vào năm 2007, bên cạnh hỗ trợ nông dân xóa đói giảm nghèo, hoạt động khuyến nông đã chuyển trọng tâm sang sản xuất hàng hóa, áp dụng các tiến bộ khoa học để tăng năng suất chất lượng sản phẩm, tăng giá trị thu nhập. Những thành công nổi bật có thể kể đến như: xây dựng thương hiệu cam Khe Mây, cam Vũ Quang; phát triển vùng nuôi tôm thẻ chân trắng thâm canh tại huyện Kỳ Anh, Cẩm Xuyên (cũ);…. Mỗi mô hình, mỗi vùng sản xuất thành công đều có dấu ấn thầm lặng của đội ngũ khuyến nông.
Khuyến nông trong công cuộc đổi mới gắn với tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới
Bước vào thời kỳ đổi mới, khi nền kinh tế thị trường định hình ngày càng rõ nét, nông nghiệp Hà Tĩnh đứng trước yêu cầu phải sản xuất hàng hóa, nâng cao giá trị sản phẩm. Đây cũng là giai đoạn khuyến nông Hà Tĩnh chuyển mình mạnh mẽ. Thay vì chỉ tập trung vào hướng dẫn các khâu kỹ thuật, khuyến nông mở rộng vai trò sang xây dựng mô hình sản xuất, tổ chức tập huấn, hội thảo đầu bờ, kết nối với doanh nghiệp, hợp tác xã. Những mô hình chăn nuôi bò thịt chất lượng cao; trồng cam, bưởi theo tiêu chuẩn, quy chuẩn như VietGAP, hữu cơ, Global GAP; nuôi tôm trên ao lót bạt, nuôi tôm công nghệ cao 2-3 giai đoạn, sản xuất lúa hữu cơ… được triển khai và nhân rộng, trở thành minh chứng sống động cho hiệu quả hoạt động khuyến nông.
Đẩy mạnh áp dụng KHKT nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm, nhiều mô hình được lan tỏa mạnh mẽ, làm tiền đề nhân rộng, góp phần thay đổi tư duy trong sản xuất và nâng cao thu nhập cho người dân.
Từ sau năm 2010, Hà Tĩnh đẩy mạnh chương trình xây dựng nông thôn mới, gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Trong bối cảnh đó, vai trò của khuyến nông ngày càng mở rộng và nâng tầm. Công tác khuyến nông giai đoạn này tập trung triển khai gắn với các chương trình trọng tâm, trọng điểm của ngành theo hướng chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp với các nhiệm vụ như: Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, công nghệ vào sản xuất phục vụ đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Phát triển sản xuất, tăng thu nhập cho nông dân để thực hiện Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng Nông thôn mới. Phát triển các sản phẩm chủ lực của ngành và phát triển các sản phẩm đặc sản, thế mạnh của từng địa phương theo chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ sản xuất cho nông dân, góp phần xây dựng lực lượng nông dân chuyên nghiệp,…
Hệ thống khuyến nông trở thành lực lượng quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn theo hướng hàng hóa, liên kết chuỗi giá trị. Bên cạnh hướng dẫn bà con cách trồng, cách nuôi mà còn tư vấn xây dựng thương hiệu, kết nối tiêu thụ sản phẩm. Nhiều sản phẩm OCOP của Hà Tĩnh hôm nay có sự đóng góp thầm lặng của cán bộ khuyến nông, từ sản phẩm cam Khe Mây, bưởi Phúc Trạch, cam Vũ Quang, Nhung hươu, mật ong Vũ Quang,…
Bước vào kỷ nguyên mới – Khát vọng và trách nhiệm của thế hệ kế cận
Trong bức tranh chung của ngành Nông nghiệp và Môi trường Hà Tĩnh, công tác Khuyến nông luôn giữ một vị trí đặc biệt – là cầu nối bền vững giữa chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước với thực tiễn sản xuất của nông dân – với vai trò, sứ mệnh “ở đâu có nông dân, ở đó có khuyến nông”.
Những mô hình sản xuất tập trung vào sản phẩm chủ lực, phát triển theo hướng hàng hóa, có liên kết tiêu thụ, phát huy lợi thế vùng miền như: cam Khe Mây, bưởi Phúc Trạch, cam Vũ Quang, mật ong Vũ Quang,… đem lại hiệu quả rõ nét.
Trước yêu cầu mới của thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi số trong nông nghiệp, công tác Khuyến nông Hà Tĩnh đang không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, gắn với các chủ trương lớn của Trung ương và của tỉnh. Nghị quyết số 08-NQ/TU ngày 19/5/2009 của BCH Đảng bộ tỉnh (khóa XVI) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Hà Tĩnh giai đoạn 2009 – 2015 và định hướng đến năm 2020 đã xác định rõ: phát triển nông nghiệp theo hướng sinh thái, ứng dụng công nghệ cao, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững là trọng tâm; trong đó, Khuyến nông đóng vai trò hạt nhân trong chuyển giao khoa học kỹ thuật, xây dựng mô hình, kết nối thị trường và lan tỏa tri thức đến cộng đồng nông dân. Cùng với đó, việc thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã mở ra định hướng phát triển toàn diện, trong đó công tác Khuyến nông được xem là công cụ quan trọng giúp hiện thực hóa mục tiêu“nâng cao đời sống nông dân, phát triển kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới văn minh, hiện đại”. Đặc biệt, trong thời gian tới, khi Chiến lược Khuyến nông Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045 được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đây sẽ là “kim chỉ nam” quan trọng để định hướng hoạt động Khuyến nông theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, thích ứng với kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Theo đó, Khuyến nông không chỉ dừng lại ở việc “hướng dẫn sản xuất”, mà sẽ phát triển thành “dịch vụ tri thức nông nghiệp”, đóng vai trò kết nối đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ số, hỗ trợ liên kết chuỗi giá trị, góp phần hình thành nền nông nghiệp sinh thái – nông thôn hiện đại – nông dân văn minh.
Trong bối cảnh thực hiện sắp xếp, tinh gọn bộ máy chính quyền 2 cấp, cùng với hệ thống khuyến nông cả nước, Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh đang dần ổn định tổ chức bộ máy theo hướng gọn nhẹ, hiệu quả, chuyên sâu hơn. Thế hệ kế cận hôm nay luôn kỳ vọng và tin tưởng vào sự đổi mới và xác định rằng đổi mới là yêu cầu tất yếu. Đây là thời điểm để những cán bộ khuyến nông thể hiện vai trò, dám đảm nhận trách nhiệm, dám tiên phong trong các lĩnh vực mới.
Kỷ niệm 80 năm ngành Nông nghiệp, nhìn lại chặng đường đã qua và hướng tới tương lai, thế hệ cán bộ khuyến nông trẻ Hà Tĩnh chúng tôi càng thêm tự hào, tự tin và quyết tâm. Chúng tôi tin rằng, bằng niềm tin và sự đồng hành cùng bà con nông dân, bằng sự ủng hộ của các cấp, các ngành, hệ thống khuyến nông sẽ luôn là “cầu nối vững chắc” để làm tốt vai trò với sứ mệnh “ở đâu có nông dân, ở đó có khuyến nông” – luôn được đồng hành, hỗ trợ người nông dân, lấy họ làm trung tâm để chuyển đổi và phát triển, góp phần làm rạng danh truyền thống ngành Nông nghiệp và Môi trường Hà Tĩnh nói riêng và đất nước Việt Nam nói chung trong thời kỳ hội nhập và phát triển bền vững.
Nguyễn Hoàn
