Từ tháng Giêng đến tháng Tư âm lịch hằng năm được xem là thời điểm “vàng” của nghề nuôi hươu sao lấy nhung ở Hà Tĩnh. Khi tiết trời chuyển ấm, hươu bắt đầu đổ đế, lên nhung cũng là lúc người chăn nuôi bước vào giai đoạn chăm sóc cao điểm, quyết định trực tiếp đến chất lượng và giá trị sản phẩm nhung hươu.
Những ngày này, tại xã Cẩm Lạc, hộ anh Trương Xuân Hà đang tất bật chăm sóc đàn hươu hơn 40 con trong độ tuổi cho nhung. Chuồng trại được vệ sinh sạch sẽ, khẩu phần ăn được điều chỉnh linh hoạt theo từng giai đoạn sinh trưởng của hươu. Ngoài thức ăn truyền thống như cỏ, lá cây rừng, rau xanh, anh Hà chủ động bổ sung thêm các loại thức ăn giàu tinh bột nhằm tăng cường dinh dưỡng cho hươu trong thời kỳ “nuôi lộc”.
Người chăn nuôi bước vào giai đoạn chăm sóc cao điểm, quyết định trực tiếp đến chất lượng và giá trị sản phẩm nhung hươu.
Anh Trương Xuân Hà cho biết, giai đoạn hươu chuẩn bị lên nhung là thời điểm cơ thể cần lượng dinh dưỡng lớn hơn bình thường. Nếu không được chăm sóc đầy đủ, nhung dễ bị còi cọc, méo mó, giảm trọng lượng và chất lượng. Vì vậy, gia đình tăng cường khẩu phần tinh bột từ 60–80% so với ngày thường, ưu tiên các loại nguyên liệu sẵn có như ngô xay, ngô hạt, sắn lát phơi khô, cám gạo… nhằm giúp nhung phát triển nhanh, đều và giữ được màu sắc tự nhiên.
Không chỉ ở Cẩm Lạc, tại các địa phương được xem là “thủ phủ” nuôi hươu sao của Hà Tĩnh như Hương Sơn, Sơn Giang, Tứ Mỹ…, không khí chăm sóc hươu vào mùa nhung cũng diễn ra sôi động. Toàn tỉnh hiện có hơn 48.000 con hươu, trong đó trên 22.000 con đang trong giai đoạn cho lộc nhung. Người dân nơi đây ngày càng chú trọng áp dụng các biện pháp chăm sóc khoa học, coi trọng cả chế độ dinh dưỡng lẫn điều kiện sinh hoạt của đàn hươu.
Một trong những kinh nghiệm được nhiều hộ nuôi chia sẻ là áp dụng mô hình nuôi bán hoang dã. Theo đó, hươu vừa được nuôi trong chuồng để tiện chăm sóc, vừa có khu vực vận động tự nhiên giúp tăng cường sức khỏe. Mô hình này giúp hươu phát triển thể chất tốt hơn, nhung mọc nhanh, đều và có chất lượng cao.
Nhiều đàn hươu đang được chăm sóc theo kiểu bán tự nhiên, nhằm giúp hươu có không gian vận động
Anh Nguyễn Khắc Huân, Giám đốc Công ty Cổ phần và Thương mại Nhung hươu Việt (xã Tứ Mỹ) cho biết: “Chúng tôi bố trí khu chuồng nuôi kết hợp với khu vận động tự nhiên để hươu được đi lại, rèn luyện sức khỏe. Việc hạn chế nuôi nhốt hoàn toàn giúp hươu giảm stress, tăng sức đề kháng, từ đó nhung phát triển tốt và tự nhiên hơn. Thực tế cho thấy, nhung thu hoạch từ mô hình này có chất lượng vượt trội”.
Cùng với chế độ ăn uống, công tác phòng bệnh cũng được người nuôi đặc biệt quan tâm. Trước thời điểm hươu đổ đế và mọc nhung, các hộ thường tiến hành tiêm phòng, tẩy ký sinh trùng nhằm bảo đảm sức khỏe đàn hươu. Đây được xem là khâu quan trọng giúp nhung mọc nhanh, đạt trọng lượng cao và giàu giá trị dinh dưỡng.
Nhung hươu từ lâu đã trở thành nguồn thu nhập chính của nhiều gia đình ở Hà Tĩnh. Với giá bán cao, mỗi cặp nhung có thể mang lại nguồn thu lên tới hàng chục triệu đồng, góp phần nâng cao đời sống người chăn nuôi. Anh Trần Đình Hiệp (xã Hà Linh) chia sẻ, nhận thấy hiệu quả kinh tế rõ rệt từ nuôi hươu sao, gia đình anh đã mạnh dạn đầu tư xây dựng trang trại với hơn 40 con hươu. Nhờ chăm sóc đúng kỹ thuật, năm ngoái doanh thu từ nhung hươu của gia đình đạt trên 300 triệu đồng. “Thời điểm này, chúng tôi tập trung toàn lực cho việc chăm sóc đàn hươu, kỳ vọng vụ nhung năm nay tiếp tục được mùa, được giá”, anh Hiệp cho biết.
Theo ngành chuyên môn, việc bồi dưỡng tinh bột cho hươu cần được thực hiện hợp lý, tùy theo thể trạng từng con, tránh cho ăn quá nhiều gây rối loạn tiêu hóa. Ưu điểm của nghề nuôi hươu là nguồn thức ăn chủ yếu là cỏ và phụ phẩm nông nghiệp, chi phí không cao, dễ tận dụng tại địa phương.
Thông thường, hươu đực từ 3–4 năm tuổi bắt đầu cho thu hoạch nhung. Mỗi năm, hươu có thể cho nhung 1–2 lần, cách nhau khoảng 7–8 tháng, với năng suất bình quân đạt 1,2–1,5 kg/con/năm. Một con hươu trưởng thành mỗi ngày tiêu thụ khoảng 5–7 kg cỏ và phụ phẩm hoa màu, được cho ăn 2 bữa chính vào sáng sớm và chiều tối. Riêng giai đoạn chăm sóc nhung, số lần cho ăn có thể tăng lên 3–4 bữa/ngày, đặc biệt chú trọng bổ sung thức ăn vào ban đêm để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng tăng cao.
Hiện nay, nhiều con hươu trên địa bàn đã đổ đế, sẵn sàng bước vào mùa lộc mới. Bên cạnh việc duy trì các mô hình nuôi truyền thống, nhiều hộ dân và doanh nghiệp cũng mạnh dạn đầu tư mở rộng quy mô, áp dụng quy trình chăm sóc hiện đại, đồng thời đẩy mạnh chế biến sâu các sản phẩm từ nhung hươu.
Từ nhung tươi, nhung sấy thăng hoa, cao nhung, rượu nhung cho đến các sản phẩm chăm sóc sức khỏe, đa dạng hóa sản phẩm đã góp phần nâng cao giá trị kinh tế và khẳng định thương hiệu nhung hươu Hà Tĩnh trên thị trường.
Ông Nguyễn Kiều Hưng, Chủ tịch UBND xã Tứ Mỹ cho biết, chăn nuôi hươu sao được xác định là ngành kinh tế chủ lực của địa phương. Thời gian tới, xã sẽ tiếp tục mở rộng các mô hình nuôi theo hướng bền vững, tăng cường tập huấn, chuyển giao kỹ thuật và hỗ trợ người dân trong công tác phòng chống dịch bệnh, qua đó nâng cao thu nhập và xây dựng thương hiệu kinh tế đặc trưng của địa phương.
Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, kinh nghiệm tích lũy qua nhiều năm cùng việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, người nuôi hươu Hà Tĩnh đang đặt nhiều kỳ vọng vào một mùa “lộc nhung” thắng lợi, mang lại nguồn thu ổn định và bền vững cho nông hộ, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp của tỉnh.
Phạm Luận
